Cás a dhéanamh d’Údarás Eorpach Comhshaoil a d’fhéadfadh pionós a ghearradh ar thruaillitheoirí trasteorann san Aontas Eorpach

Éilíonn an tionscnamh Eorpach ó na saoránaigh Údarás Eorpach Comhshaoil a chruthú go mbunófaí comhlacht lárnach AE a mbeadh na cumhachtaí aige cinntí riaracháin a dhéanamh a bheadh ina gceangal ar na Ballstáit agus ar ghnólachtaí aon uair a théann tionchar a ngníomhaíochtaí ar an gcomhshaol thar theorainneacha náisiúnta agus a tharlaíonn ar leibhéal an AE. Is íAnna Donáth, feisire Ungárach de Pharlaimint na hEorpa (FPE) atá i gceannas ar an tionscnamh. Is dlíodóir é Rebeka Hevesi a bhfuil speisialtóireacht aige i ndlí an Aontais agus i réiteach díospóidí idirnáisiúnta agus is comhairleoir dlí Anna Donáth é. Is í ionadaí ionaid an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh í freisin. 

C: Cén difríocht a bheadh ann idir an tÚdarás Eorpach Comhshaoil a bhfuil sé mar aidhm agat é a chruthú agus an Ghníomhaireacht Eorpach Chomhshaoil atá ann faoi láthair, agus cén fáth, dar leat, go bhfuil sé tábhachtach do shaoránaigh na hEorpa an comhlacht nua seo a chur ar bun?

Rebeka Hevesi: Is cúis mhór imní dúinn go léir cúrsaí comhshaoil, agus bhí go leor taithí ag an bhFeisire Anna Donáth ar an tionchar trasteorann ar an gcomhshaol agus ar thruailliú trasteorann, nach ndearna na húdaráis náisiúnta a láimhseáil agus a bhainistiú i gceart.

Cheapamar gur cheart dúinn údarás Eorpach a chruthú a bheidh in ann cinntí atá ceangailteach ó thaobh dlí a eisiúint agus iallach a chur ar thíortha cloí le rialacháin chomhshaoil Eorpacha agus náisiúnta. Cé gur institiúid an-mhaith í an Ghníomhaireacht Eorpach Chomhshaoil atá ann cheana, ní féidir léi ach moltaí agus “dlí bog” a eisiúint. Ós rud é go bhfuil an tAontas Eorpach ag gabháil go dlúth leis an gclár oibre glas, creidimid go bhfuil údarás de dhíth orainn ar féidir leis cinntí atá ceangailteach ó thaobh dlí a eisiúint agus ar féidir leis smachtbhannaí a fhorchur ar thruaillitheoirí trasteorann, má thagann an éifeacht ar an gcomhshaol chun cinn ar leibhéal an Aontais. 

Tweet ó Anna Júlia Donáth: Tá Sajó/Slanaá (abhainn Shlóvacach-Ungárach) marbh le seachtainí anuas ar thaobh na Slóvaice. Marbh mar gheall ar an truailliú ó mhianach sa tSlóvaic a bhris níos mó ná trí mhí ó shin.

Is í Anna Donáth príomheagraí an tionscnaimh Eorpaigh seo ó na saoránaigh agus bhí taithí dhíreach aici ar thruailliú trasteorann nuair a rinneadh truailliú trasteorann ar abhainn Sajó (Slaná na Slóvaice), a thrasnaíonn ón tSlóvaic go dtí an Ungáir, mar gheall ar shubstaintí tocsaineacha a sceitheadh isteach ann. D’ardaigh sí a guth i gcoinne an truaillithe trasteorann seo a bhí ina chúis le damáiste tromchúiseach don chomhshaol nach raibh á bhainistiú go tráthúil agus go héifeachtúil ag na húdaráis náisiúnta. Sin é an rud a spreag an smaoineamh Údarás Eorpach Comhshaoil a chruthú a bheadh ina institiúid chomhshaoil fhornáisiúnta, agus a bheadh in ann smachtbhannaí a fhorchur ar na truaillitheoirí agus rialacha comhshaoil Eorpacha agus náisiúnta a fhorfheidhmiú i gcásanna nach bhfuil na húdaráis náisiúnta in ann nó nach bhfuil siad toilteanach gníomhú in am.

Tweet ó Anna Júlia Donáth: Is siombail thragóideach é an méid atá ag tarlú faoi láthair nach féidir caomhnú agus cosaint an dúlra a bheith ina saincheist náisiúnta amháin sa 21d haois. Saincheist uile-Eorpach is ea an méid atá ag tarlú do Sajó, agus dá bhrí sin ní mór dúinn gníomhú le chéile.

Ba ábhar don Aontas Eorpach cás na habhann sin Sajó/Slaná toisc gur bhain sé leis an Ungáir agus leis an tSlóvaic, dhá Bhallstát de chuid an Aontais. Ach feicimid go bhfuil fadhb ann arís agus arís eile san Aontas Eorpach, tá truailliú trasteorann ann agus tá éifeachtaí comhshaoil trasteorann ann a thugann neamhaird ar theorainneacha náisiúnta agus nach láimhseálann na húdaráis náisiúnta i gceart nó ar bhealach tráthúil ach oiread. Uaireanta, bíonn tionchar rialtais ag na húdaráis náisiúnta sin agus d’fhéadfadh siad a bheith ag iarraidh cuideachtaí agus leasanna móra ilnáisiúnta a chosaint, arb iad cuid de na truaillitheoirí is mó san Aontas iad, agus níl siad in ann gníomhú mar gheall ar a n-easpa eolais nó saineolais sna réimsí is ceannródaíche de dhlí an chomhshaoil.

Creidimid go mbeadh cabhair bhreise ag teastáil ó na húdaráis náisiúnta ó Ghníomhaireacht Chomhshaoil Eorpach, toisc go dtugann truailliú agus tionchar ar an gcomhshaol neamhaird ar theorainneacha náisiúnta.

I measc na samplaí de thionchair chomhshaoil agus de thruailliú ar leibhéal an Aontais, ina bhféadfadh an tÚdarás Eorpach Comhshaoil beart a dhéanamh, tá an méid seo a leanas: 

Truailliú aeir trasteorann

Truailliú uisce

Truailliú muirí

Éilliú ithreach

Truailliú torainn

Bainistiú trasteorann dramhaíola

Athrú Aeráide

*Sliocht a bhaint as iarraidh ar chlárú an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh.*

C: Cad iad na príomhdhúshláin atá os do chomhair sa phróiseas clárúcháin?

Rebeka Hevesi: Is dlíodóir mé agus táim eolach agus tá saineolas agam ar dhlí an Aontais, ach níor chláraigh mé tionscnamh Eorpach ó na saoránaigh roimhe seo. Chuaigh mé tríd an Rialachán, chuaigh mé tríd an bhFóram, agus na moltaí go léir maidir le conas é sin a dhéanamh, agus d’éirigh linn an tionscnamh a chlárú ar an gcéad iarracht! 

Bhí an Fóram an-úsáideach toisc go bhfuil go leor ceisteanna á bhfreagairt ag na saineolaithe ón bhFóram nó ó eagraithe eile. Chuaigh mé trí na ceisteanna seo go léir agus sheiceáil mé an t-ábhar atá ar fáil ar an bhFóram ar nós an fhíseáin ag míniú go mion conas ba cheart duit d’iarratas a dhréachtú. Nuair a cláraíodh an Tionscnamh go rathúil, chuaigh foireann Fhóram an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh i dteagmháil linn chun Glao Fáiltithe a chur ar fáil dúinn, rud a thug deis dúinn freagra a thabhairt ar aon cheisteanna a d’fhéadfadh a bheith agam maidir leis na chéad chéimeanna eile i mbailiú sínithe agus maidir leis an bhfeachtas a eagrú ar fud an Aontais.

Is cinnte go molfainn do thosaitheoirí a bhfuil sé ar intinn aige iarraidh ar chlárú a chur isteach dul tríd an bhFóram agus an t-ábhar agus na rialacháin a bhaineann leis an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh a sheiceáil toisc gurb é sin an fhoinse is fearr chun foghlaim agus tuiscint a fháil ar an gcaoi a n-oibríonn próiseas an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh. 

Thar ceann Anna, molaim do gach duine ár dtionscnamh a shíniú toisc go bhfuil Údarás Eorpach Comhshaoil láidir, neamhspleách, fornáisiúnta de dhíth orainn, rud a chabhródh agus a chomhlánódh údaráis agus cúraimí comhshaoil náisiúnta, a chuideodh le truailliú comhshaoil a chosc ar leibhéal AE agus a d’fhorfheidhmeodh ceart shaoránaigh na hEorpa chun comhshaoil fholláin.

Déan beart anois!

Beidh an feachtas ar siúl go dtí mí Eanáir 2025, agus tá saoránaigh an Aontais i dteideal TES a shíniú, is féidir leo leathanach oifigiúil an tionscnaimh a sheiceáil agus an tionscnamh seo a shíniú ag: https://citizens-initiative.europa.eu/initiatives/details/2023/000011_en

Comhairle dlí a fháil 

Foghlaim conas do thionscnamh a dhréachtú agus a chur isteach