An raon feidhme a leathnú, an t-ualach lóistíochta a éascú: Moltaí don Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh ó thaobh eispéiris náisiúnta na Polainne

Aithnítear nadúshláin a bhaineann le tionscnaimh ó na saoránaigh ní hamháin ar leibhéal an Aontais ach ar an leibhéal náisiúnta freisin, sna Ballstáit. Tá sé de cheart ag saoránaigh na Polainne togra bille a thíolacadh don pharlaimint náisiúnta. Chun comparáid a dhéanamh idir dálaí na dtionscnamh ó na saoránaigh agus a n-éifeachtaí in AE agus sa Pholainn, rinne mé anailís ar na billí sibhialta a cuireadh faoi bhráid pharlaimint na Polainne le déanaí.

Sa Pholainn, tá nós imeachta ann faoina bhfuil sé de cheart ag saoránaigh tograí reachtacha a chur faoi bhráid na parlaiminte fad a bhailíonn siad sínithe de 100 000 duine ar a laghad a bhfuil ceart vótála acu i dtoghcháin pharlaiminteacha.

Ní mór do na saoránaigh lena mbaineann coiste um thionscnamh reachtach a bhunú. Tá 15 duine ar a laghad ag teastáil chuige sin. Ar an gcéad dul síos, ní mór dóibh 1,000 síniú ‘tosaigh’ a bhailiú chun coiste den sórt sin a chlárú. Ní mór an 100,000 síniú a chur isteach go réasúnta tapa – tráth nach déanaí ná 3 mhí tar éis an coiste a chlárú.

Ó thaobh lóistíochta de, is dúshlán é próiseas an tionscnaimh shibhialta a stiúradh atá inchomparáide le dúshlán an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh. Is gnóthas an-tromchúiseach é 100,000 síniú a bhailiú, ina theannta sin ar pháipéar, a éilíonn struchtúir ar fud na tíre. Cé gur cinnte, i gcomparáid leis an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh, gur buntáiste é nach ndéileálaimid ach le tír amháin, le córas dlí amháin agus le haon teanga cumarsáide le sínitheoirí.

Ó mhí na Nollag 2020 i leith, tá 13 thogra sibhialta á bpróiseáil i bparlaimint na Polainne. Leis na tionscnaimh náisiúnta sin, tugadh aghaidh, den chuid is mó, ar na fadhbanna seo a leanas:

• a) Cúrsaí áitiúla – m.sh. gníomhaíocht sealgairí, feidhmiú aonad rialtais áitiúil, etc.
• b) Nithe de chineál idé-eolaíoch nó fealsúnach – e.g. ginmhilleadh, athruithe ar an bpianchód.
• c) Cúrsaí airgeadais, e.g. a bhaineann le méid na gcánacha poiblí nó na sochar sóisialta.

Tá beagnach aon cheann de na tograí ó na saoránaigh a cuireadh isteach sa Pholainn dírithe ar ábhar a d’fhéadfaí a réiteach ar an leibhéal Eorpach. Go suntasach, is iondúil gur faoi inniúlacht náisiúnta agus faoi inniúlacht an AE is lú atá na cúiseanna ar spéis le saoránaigh na Polainne iad.

Mar sin féin, tá go leor tráchtairí scanrúil faoi cé chomh maith agus a oibríonn an tionscnamh sibhialta sa Pholainn. Ar an gcéad dul síos, is annamh a fhaigheann tionscadail shibhialta formheas parlaiminteach. Is dócha nach gcabhraíonn sé le tionscnaimh áirithe a bheith conspóideach (e.g. rochtain níos éasca ar ghinmhilleadh agus cosaint níos láidre don fhéatas) nó gur spéis le grúpa beag saoránach na tionscnaimh agus go léiríonn siad dearcadh mionlaigh. Is léir gur próiseas deacair, dúshlánach i ngach áit é baint a bheith ag saoránaigh leis an bpróiseas reachtaíochta, agus de réir sainmhínithe, tá sé an-deacair na huirlisí sin a scaipeadh.

Mar achoimre, i mo thuairimse, tar éis taithí na Polainne ar cheart na saoránach tograí sibhialta a thíolacadh a chur san áireamh, tá dhá dhúshlán ann, ar cheart dul i ngleic leo más mian linn ionstraimí a fhorbairt amhail an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh agus iad a dhéanamh níos coitianta i measc shaoránaigh na hEorpa:

1. Ba cheart go bhféadfaí tionscnamh Eorpach ó na saoránaigh a thíolacadh faoi réimse níos leithne ábhar. Faoi láthair, ní fhéadfaidh tionscnaimh Eorpacha ó na saoránaigh a bheith bainteach ach le réimsí a thagann faoi inniúlacht an Choimisiúin Eorpaigh, nach bhfuil eolas forleathan orthu ná nach dtuigtear go forleathan iad. Ar an gcúis sin, d’fhéadfadh roinnt eagraithe géilleadh sula gcuirfidh siad tionscnamh isteach toisc go bhfuil eagla orthu go ndiúltófar dóibh 'ón tús'.  Is iomaí réimse a spreagann samhlaíocht na saoránach agus a dhéanann grúpaí móra a ghríosú chun troid ar son a gceart, ach ní thagann siad faoi inniúlachtaí an Choimisiúin, agus bheadh sé an-deacair an dúshlán sin a réiteach go luath amach anseo gan na hinniúlachtaí sin a leathnú, ach is féidir le heagraithe féideartha tacaíocht a fháil chun a fháil amach an dtagann a dtionscnamh laistigh d’inniúlachtaí an AE trí chabhair a iarraidh ar Fhóram an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh.
    
2. Cuid de na deacrachtaí lóistíochta a bhaineann le tionscnamh Eorpach ó na saoránaigh a chur i gcrích a réiteach. Leis an athchóiriú a tháinig i bhfeidhm in 2020, tugadh isteach athruithe maidir le bailiú sínithe, rud a d’éascódh an próiseas. I measc feabhsuithe eile, cuireann an Coimisiún Eorpach tacaíocht aistriúcháin ar fáil do na heagraithe agus cuireann sé córas lárnach bailithe sínithe ar fáil dóibh. Is féidir leis sin cabhrú le grúpaí saoránach nach bhfuil rochtain acu ar acmhainní airgeadais nó lóistíochta ollmhóra.

Mar a fheiceann tú, tá dúshláin roimh dhaonlathas rannpháirteach ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal an Aontais araon. Tá súil agam go gcabhróidh sé linn feabhas a chur ar rannpháirtíocht na saoránach sa phróiseas daonlathach trí chomparáid a dhéanamh idir an dá mheicníocht.