Tá tuilleadh athchóirithe ar an Tionscnamh ó na Saoránaigh ag teastáil uainn: Togra gearrthéarmach agus fadtéarmach

In ainneoin go raibh súil mhór ag an tionscnamh, ní raibh rath ar an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh (TES). Chun cáilíocht dhaonlathach na hionstraime a fheabhsú, tá sé ríthábhachtach a héifeachtúlacht a mhéadú. Tá dhá réiteach á moladh agam: Sa ghearrthéarma, ní mór don Choimisiún Eorpach a chur chuige maidir le tionscnaimh ‘rathúla’ a athrú go mór agus cead a thabhairt don Pharlaimint agus don Chomhairle cinneadh a dhéanamh faoina gcinniúint. San fhadtéarma, ba cheart go gceadódh athruithe ar chonradh an AE reifrinn thrasnáisiúnta a bheith ina n-ionstraim dhaonlathach atá fíor-nuálach, iarmhartach, san Eoraip.

Nuair a daingníodh Conradh Liospóin, chuir a lucht tacaíochta an Tionscnamh Eorpach nua ó na Saoránaigh in iúl mar chuid den réiteach do ‘easnamh daonlathach’ an AE. Ar bhealach nuálach, is féidir le feachtasóirí píosa reachtaíochta a mholadh don Choimisiún Eorpach trí mhilliún síniú a bhailiú. Ag an am céanna, ní mór tairseacha íosta atá sách íseal a bhaint amach sa cheathrú cuid ar a laghad de Bhallstáit an Aontais. Tá an ionstraim seo ceaptha a chur ar chumas na saoránach eagraithe, iad siúd atá lasmuigh de bholgán na Bruiséile freisin, tionchar a imirt ar cheapadh beartas ar leibhéal an Aontais. ‘Bíodh tionchar níos mó ag an gCoimisiún ar na beartais a mbíonn tionchar acu ar do shaol’, is é sin an gealltanas a thug an Coimisiún maidir leis an Tionscnamh ó na Saoránaigh.

Mar sin féin, léiríonn stair an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh an chaoi nár choinnigh an ionstraim an gealltanas sin. Ó 2012 i leith, níor éirigh ach le sé thionscnamh na sínithe ba ghá a bhailiú – níos lú ná ceann amháin in aghaidh na bliana. Maidir leis na ceithre thionscnamh a fuair freagra oifigiúil cheana féin, níor lean an Coimisiún riamh an togra beacht a bhí taobh thiar de thionscnamh, gan freastal ar éilimh na bhfeachtasóirí. Ní hamháin gur chuir go leor gníomhaithe TES díomá faoi dheiseanna rannpháirtíochta — ach chuir sé amhras ar ghníomhaithe eile na sochaí sibhialta freisin a mheas gur cur chuige éifeachtach é an Tionscnamh ó na Saoránaigh chun tionchar a imirt ar an bpróiseas polaitiúil. Is le déanaí a chuaigh uimhreacha clárúcháin na dtionscnamh arís. Rud atá thar a bheith tábhachtach, tá eolas an phobail faoin Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh an-teoranta freisin – ní thuig ach mionlach de shaoránaigh an AE gurb ann don ionstraim fiú.

Cé gur fíor go raibh tionchar éigin ag TES ar chlár oibre a shocrú in institiúidí an Aontais agus gur tháinig méadú ar ghníomhaithe na sochaí sibhialta i gcomhar le polaitíocht an Aontais Eorpaigh, ní uirlis éifeachtach rannpháirtíochta daonlathaí é TES. Ba cheart dúinn measúnú a dhéanamh ar an ionstraim de réir na gné deiridh sin: Eagraíonn feachtasóirí chun buntáistí beartais a bhaint amach. Ar deireadh, is é atá i gceist leis an daonlathas ná ‘páirt níos mó a bhaint as na beartais a bhfuil tionchar acu ar do shaol’, dar le Dominik Hierlemann agus Christian Huesmann, leagtar amach i gceart na buntáistí a bhaineann le hathchóiriú an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh. Mar sin féin, tá gá le tuilleadh athraithe. Seo dhá thogra chun an seans go mbeidh tionchar níos mó ag lucht feachtais an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh a fheabhsú.

Sa ghearrthéarma, ní mór don Choimisiún Eorpach athrú mór a dhéanamh ar a chur chuige i leith na dtionscnamh ó na saoránaigh. Tá aithne mhaith ar an gCoimisiún, sin é coimeádaí geata reachtach an Aontais Eorpaigh. Is féidir leis bac a chur ar aon togra ó thionscnamh, rud a chuireann cosc ar Pharlaimint na hEorpa agus ar an gComhairle cinneadh a dhéanamh faoi aon phíosa reachtaíochta atá beartaithe ag saoránaigh an Aontais. Mar sin féin, tá Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle níos dlisteanaí go daonlathach ná an Coimisiún. Sin é an fáth, i gcás iarrachtaí rathúla bailithe sínithe an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh, gur cheart don Choimisiún, dá dheoin féin, staonadh óna chumhacht crosta arna soláthar ag a mhonaplacht ar thionscnamh reachtach a úsáid. Chun méadú a dhéanamh ar an tionchar a bheidh ag iarracht rathúil chun síniú an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh a bhailiú, ba cheart don Choimisiún gealltanas a thabhairt, dá ndeoin féin, freagairt d’aon tionscnamh ó na saoránaigh a fhaigheann tacaíocht ó mhilliún saoránach de chuid an Aontais Eorpaigh, tionscnamh reachtach comhfhreagrach lena gceadaítear do chomhlachtaí ionadaíochta AE – Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle – cinneadh a dhéanamh maidir le cinniúint togra ar leith. Tugann ionstraimí comhchosúla ar an leibhéal náisiúnta aghaidh i gcónaí ar reachtais. Ar ndóigh, dá ndéanfaí an t-athrú sin chun freagairt d’fheachtais an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh, bheadh gá leis an gCoimisiún féin, ar bhonn deonach, gan leas a bhaint as an gcumhacht. Mar sin féin, i bhfianaise dhearadh an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh faoi láthair, is é an bealach is simplí é chun cáilíocht na hionstraime a threisiú agus chun cur leis an seans go gcuirfear feachtas TES chun feidhme – nó chun ligean ar a laghad d’ionadaithe shaoránaigh an Aontais diúltú do thogra ar leith. Rud tábhachtach, ós rud é go bhfuil an cheist an bhfuil feachtas TES i gcomhréir le cumhachtaí dlíthiúla an Choimisiúin socraithe cheana féin tráth an chláraithe, níl aon bhaol ann go molfadh an Coimisiún bearta neamhdhleathacha. Ní haon ionadh é gur leag tancanna smaointe amhail Carnegie Eoraip béim le déanaí ar an ngá atá le páirt níos mó a thabhairt do Pharlaimint na hEorpa agus do na parlaimintí náisiúnta i bplé na dtionscnamh ó na saoránaigh.

San fhadtéarma, is gá an Tionscnamh ó na Saoránaigh a athchóiriú go substaintiúil mar chuid den chéad athrú eile ar an gConradh AE: Ba cheart go dtiocfadh deireadh le hiarracht rathúil bailithe sínithe an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh i reifreann ceangailteach ar leibhéal an Aontais maidir leis an tsaincheist atá i dtreis. Sa chás seo, leanaim moltaí amhail moltaí ó Bruno Kaufmann, moltaí a d’iarr daonlathas díreach trasnáisiúnta AE. Le hathchóiriú den sórt sin, bheadh saoránaigh uile an Aontais in ann a dtuairimí a chur in iúl maidir le saincheisteanna nithiúla. Chuige sin, meastar go bhféadfaí tairseach sínithe an Tionscnaimh Eorpaigh ó na Saoránaigh a mhéadú ó mhilliún síniú go dtí uimhir (go héadrom) níos airde, chun líon iomarcach reifrinn a sheachaint. Chomh maith leis sin, ar nós vótaí sa Chomhairle, ní mór a áirithiú le rialacha an tromlaigh cháilithe, ní hamháin go n-aontaíonn tromlach de dhaonra an Aontais, ach go n-aontaíonn tromlach Bhallstáit an Aontais le togra freisin. D’fhéadfadh reifrinn thrasnáisiúnta rannchuidiú le 'sféar poiblí Eorpach' a fhoirmiú – réamhriachtanas tábhachtach do dhaonlathú phóilíneacht AE. Rud tábhachtach, le hathchóiriú den sórt sin ar an ionstraim, chuirfí go mór le líon na saoránach AE ar spéis leo an Tionscnamh ó na Saoránaigh: Bhraithfidís go bhféadfadh an ionstraim caoi éifeachtach a thabhairt chun tionchar a imirt ar an bpróiseas polaitiúil, i.e. tionchar níos mó a bheith aici ar na beartais a mbíonn tionchar acu ar a saol.