Neħtieġu saħansitra aktar riforma tal-ECI: Proposta għal żmien qasir u fit-tul

Minkejja xi tamiet kbar fl-introduzzjoni tagħha, l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej (ECI) ma kinitx storja ta’ suċċess. Sabiex tittejjeb il-kwalità demokratika tal-istrument, huwa kruċjali li tiżdied l-effikaċja tiegħu. Nipproponi żewġ soluzzjonijiet: Fuq medda qasira ta’ żmien, jeħtieġ li l-Kummissjoni Ewropea tibdel b’mod drastiku l-approċċ tagħha għal inizjattivi “ta’ suċċess” u tħalli lill-Parlament u lill-Kunsill jiddeċiedu dwar x’jiġri minnhom. Fuq medda twila ta’ żmien, il-bidliet fit-trattati tal-UE għandhom jippermettu referenda transnazzjonali bħala strument verament innovattiv, u konsegwenzjali, demokratiku fl-Ewropa.

Meta t-Trattat ta’ Lisbona ġie rratifikat, il-proponenti tiegħu indikaw l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej il-ġdida bħala parti mis-soluzzjoni għad- “defiċit demokratiku” tal-UE li ġie diskuss ħafna. B’mod innovattiv, il-ġbir ta’ miljun firma jippermetti lill-attivisti jipproponu biċċa leġiżlazzjoni lill-Kummissjoni Ewropea. Fl-istess ħin, għandhom jintlaħqu limiti minimi relattivament baxxi f’mill-inqas kwart tal-istati membri tal-UE. Dan l-istrument suppost jippermetti liċ-ċittadini organizzati, anke dawk barra l- “bużżieqa ta’ Brussell”, li jinfluwenzaw it-tfassil tal-politika fil-livell tal-UE. “Ikseb vuċi akbar fil-politiki li jaffettwaw ħajtek” hija l-wegħda tal-Kummissjoni dwar l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej.

Madankollu, l-istorja tal-ECI turi kif l-istrument ma żammx din il-wegħda. Mill-2012, sitt inizjattivi biss irnexxielhom jiġbru l-firem meħtieġa — inqas minn waħda fis-sena. Fir-rigward tal-erba’ inizjattivi li diġà rċevew tweġiba uffiċjali, il-Kummissjoni qatt ma segwiet il-proposta eżatta wara inizjattiva, u ma ssodisfatx it-talbiet tal-kampanji. Dan mhux biss ħalla ħafna attivisti tal-ECI diżillużi dwar l-opportunitajiet ta’ parteċipazzjoni — iżda għamel ukoll attivisti oħra tas-soċjetà ċivili xettiċi dwar il-kunsiderazzjoni tal-ECI bħala approċċ potenzjalment effettiv biex jinfluwenza l-proċess politiku. Kien biss dan l-aħħar li reġgħu żdiedu n-numri ta’ reġistrazzjoni tal-inizjattivi. B’mod kruċjali, l-għarfien pubbliku dwar l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej baqa’ wkoll limitat ħafna — minoranza biss taċ-ċittadini tal-UE jirrealizzaw li l-istrument jeżisti saħansitra.

Filwaqt li huwa minnu li l-IĊE kellha xi effett ta’ tfassil tal-aġenda fi ħdan l-istituzzjonijiet tal-UE u wasslet għal żieda fl-atturi tas-soċjetà ċivili involuti fil-politika tal-UE, l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej ma saritx għodda effettiva ta’ parteċipazzjoni demokratika. Għandna nivvalutaw l-istrument skont din id-dimensjoni tal-aħħar: Il-kampanji jorganizzaw ruħhom biex jagħmlu kisbiet fil-politika. Fl-aħħar mill-aħħar, id-demokrazija hija dwar “li tingħata vuċi akbar fil-politiki li jaffettwaw ħajtek”, Dominik Hierlemann u Christian Huesmann ġustament jindikaw il-benefiċċji tar-riforma reċenti tal-IĊE. Madankollu, hemm bżonn ta’ aktar bidla. Dawn huma żewġ proposti biex jittejbu l-opportunitajiet tal-kampanji tal-IĊE li jkollhom vuċi akbar.

Fuq medda qasira ta’ żmien, jeħtieġ li l-Kummissjoni Ewropea tbiddel b’mod drastiku l-approċċ tagħha għall-Inizjattivi taċ-Ċittadini Ewropej. Kif inhu magħruf sew, il-Kummissjoni hija l-gwardjan leġiżlattiv tal-UE. Tista’ timblokka kwalunkwe proposta ta’ inizjattiva, li tipprevjeni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill milli jiddeċiedu dwar kwalunkwe biċċa leġiżlazzjoni proposta miċ-ċittadini tal-UE. Madankollu, il-Parlament Ewropew u l-Kunsill huma ħafna aktar demokratikament leġittimizzati mill-Kummissjoni. Huwa għalhekk li fil-każ ta’ sforzi ta’ ġbir ta’ firem b’suċċess tal-ECI, il-Kummissjoni għandha volontarjament tastjeni milli tuża s-setgħa ta’ veto tagħha pprovduta mill-monopolju tagħha fuq inizjattiva leġiżlattiva. Sabiex jiżdied l-impatt ta’ sforz ta’ ġbir ta’ firem tal-ECI b’suċċess, il-Kummissjoni għandha volontarjament timpenja ruħha li twieġeb għal kwalunkwe ECI appoġġata minn miljun ċittadin tal-UE b’inizjattiva leġiżlattiva korrispondenti li mbagħad tippermetti lill-korpi aktar rappreżentattivi tal-UE — il-Parlament Ewropew u l-Kunsill — jiddeċiedu dwar id-destin ta’ proposta speċifika. Strumenti simili fil-livell nazzjonali wkoll dejjem jindirizzaw il-leġiżlaturi. Naturalment, bidla bħal din fir-rispons għall-kampanji tal-ECI tkun teħtieġ awtorestrizzjoni enormi mill-Kummissjoni — impenn volontarju li ma tintużax is-setgħa. Madankollu, minħabba t-tfassil attwali tal-ECI, huwa l-aktar mod sempliċi biex tingħata spinta lill-kwalità tal-istrument u biex jiżdiedu l-possibbiltajiet tal-implimentazzjoni ta’ kampanja tal-ECI — jew tal-anqas biex ir-rappreżentanti taċ-ċittadini tal-UE jitħallew jirrifjutaw proposta partikolari. Importanti minn hekk, peress li l-kwistjoni dwar jekk kampanja tal-ECI hijiex konformi mas-setgħat legali tal-Kummissjoni diġà ġiet deċiża waqt ir-reġistrazzjoni, ma hemm l-ebda periklu li l-Kummissjoni tipproponi miżuri illegali. Mhijiex sorpriża li gruppi ta’ riflessjoni bħal Carnegie Europe reċentement enfasizzaw il-ħtieġa li l-Parlament Ewropew u l-parlamenti nazzjonali jiġu involuti aktar fid-diskussjoni tal-inizjattivi tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej.

Fuq medda twila ta’ żmien, huwa meħtieġ li l-ECI tiġi riformata sostanzjalment bħala parti mit-tibdil li jmiss fit-trattat tal-UE: sforz ta’ ġbir ta’ firem tal-ECI li jirnexxi għandu jispiċċa f’referendum vinkolanti fil-livell tal-UE dwar il-kwistjoni stess involuta. Hawnhekk, insegwi suġġerimenti bħal dik ta’ Bruno Kaufmann, li tappella għal demokrazija diretta transnazzjonali tal-UE. Riforma bħal din tippermetti liċ-ċittadini kollha tal-UE li jkollhom vuċi dwar kwistjonijiet konkreti. Għal dan, huwa maħsub li l-limitu tal-iffirmar tal-IĊE jiżdied minn miljun firma għal numru (kemxejn) ogħla, biex jiġi evitat għadd eċċessiv ta’ referenda. Barra minn hekk, bħall-voti fil-Kunsill, ir-regoli tal-maġġoranza kwalifikata jeħtieġ li jiżguraw li mhux biss il-maġġoranza tal-popolazzjoni tal-UE, iżda wkoll il-maġġoranza tal-Istati Membri tal-UE jaqblu ma’ proposta. Ir-referenda transnazzjonali jistgħu jikkontribwixxu għall-formazzjoni ta’ “sfera pubblika Ewropea” — prerekwiżit importanti għad-demokratizzazzjoni tal-politika tal-UE. Huwa importanti li riforma bħal din tal-istrument iżżid ukoll b’mod qawwi l-għadd ta’ ċittadini tal-UE interessati fl-ECI: Huma jħossu li l-istrument jista’ jipprovdi mezz effiċjenti biex jiġi influwenzat il-proċess politiku, jiġifieri li jkollhom vuċi akbar fil-politiki li jaffettwaw ħajjithom.