Inizjattivi nazzjonali taċ-ċittadini vs l-inizjattivi taċ-ċittadini Ewropej: proporzjonalment, huma meħtieġa aktar firem, f’perjodu ta’ żmien iqsar,

Filwaqt li ħafna Stati Membri tal-Unjoni Ewropea jippermettu l-parteċipazzjoni taċ-ċittadini fil-proċess leġiżlattiv permezz ta’ inizjattivi taċ-ċittadini, l-ebda wieħed minnhom ma jipprovdi l-livell ta’ appoġġ għall-organizzaturi tal-inizjattivi taċ-ċittadini Ewropej offruti mill-Kummissjoni Ewropea permezz tal-Forum tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej. Din hija waħda mis-sejbiet ewlenin ta’ stħarriġ reċenti fost l-awtoritajiet nazzjonali minn erbatax-il Stat Membru dwar ir-regolamenti u l-użu tal-istrumenti tal-inizjattiva taċ-ċittadini tagħhom. 

L-inizjattivi nazzjonali taċ-ċittadini, b’mod ġenerali, jeħtieġu perċentwal ogħla ta’ firem, u jagħtu lill-organizzaturi żmien iqsar biex jiġbruhom, meta mqabbel mal-limitu u l-perjodu ta’ żmien għall-ġbir b’suċċess tal-firem tal-inizjattivi taċ-ċittadini Ewropej (IĊE). 

Il-konsultazzjoni, imwettqa minn Democracy International bejn Marzu u Ġunju 2023 kellha l-għan li tiġbor l-aħjar prattiki fl-ispeċifikazzjonijiet u l-proċessi rigward l-inizjattivi li jistabbilixxu l-aġenda nazzjonali jew tipi simili ta’ strumenti ta’ petizzjoni li jinvolvu l-ġbir tal-firem fil-livell nazzjonali. B’mod speċifiku, il-konsultazzjoni kellha l-għan li tiġbor regoli għall-organizzaturi dwar kif għandhom jiġu stabbiliti l-inizjattivi, is-servizzi ta’ appoġġ offruti lill-organizzaturi, l-infrastruttura online relatata mal-inizjattiva, il-limiti tal-ġbir tal-firem, u jekk il-ġbir tal-firem online huwiex għażla, kif jiġu ġestiti l-firem diġitali, u l-għadd minimu ta’ firmatarji għal inizjattivi nazzjonali madwar l-Istati Membri.

Waslu tweġibiet validi minn 13 mit-18 pajjiż b’għodod għall-parteċipazzjoni taċ-ċittadini: L-Awstrija, il-Bulgarija, id-Danimarka, il-Finlandja, l-Ungerija, il-Latvja, il-Litwanja, in-Netherlands, il-Polonja, il-Portugall, is-Slovakkja, is-Slovenja u Spanja.

Kundizzjonijiet

It-13 pajjiż kollha joperaw b’mod simili f’dak li għandu x’jaqsam mal-proċedura u l-ispeċifikazzjonijiet tal-istrumenti taċ-ċittadini.  B’mod simili għall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej, xi awtoritajiet nazzjonali jeħtieġu t-twaqqif ta’ grupp ta’ organizzaturi. Għall-ECI, dan ir-rekwiżit huwa grupp ta’ 7 ċittadin tal-UE li jgħixu fi 7-il Stat Membru differenti. Għat-13 pajjiż f’dan l-istudju, ir-rekwiżiti jvarjaw minn pajjiż għal ieħor. 

Pereżempju, fil-Polonja, huwa meħtieġ li jkun hemm kumitat leġiżlattiv ta’ 15 persuna. Fil-Latvja, irid ikun hemm grupp ta’ 10 ċittadin eliġibbli biex jivvutaw. Fil-Finlandja, ir-rekwiżit huwa grupp ta’ mill-inqas 5 ċittadin eliġibbli biex jivvotaw b’rappreżentant wieħed u sostitut wieħed. Fl-Ungerija, jinbeda referendum permezz tal-ġbir ta’ firem ta’ bejn 20 u 30 persuna.  

Fir-rigward tal-ġbir tal-firem, l-għadd ta’ firem u l-ħin allokat biex jinġabru dawk il-firem ivarjaw ftit madwar il-pajjiżi analizzati. Fl-ECI, l-organizzaturi jridu jiġbru mill-inqas 1 miljun firma ta’ appoġġ filwaqt li jilħqu l-limitu minimu f’mill-inqas seba’ pajjiżi tal-UE. Għall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej, il-limiti tal-iffirmar bħala perċentwal tal-popolazzjoni (ġenerali) huma aktar baxxi minn dawk għal strumenti komparabbli fil-biċċa l-kbira tal-pajjiżi kkonsultati f’dan l-istudju. Pereżempju, il-Bulgarija hija l-uniku pajjiż li ma għandu l-ebda limitu għan-numru ta’ firem meħtieġa biex inizjattiva ssir valida. Meta mqabbla mal-Latvja li teħtieġ għaxra fil-mija tal-popolazzjoni tagħha eliġibbli biex tivvota. Ara ċ-ċifri speċifiċi għal kull pajjiż fil-graff ta’ hawn taħt. 

F’termini tal-perjodu ta’ żmien għall-ġbir tal-firem, iż-żmien allokat biex jinġabru l-firem għall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej huwa ferm itwal meta mqabbel mal-istrumenti nazzjonali komparabbli f’dan ir-rapport. L-organizzaturi ta’ ECI għandhom 12-il xahar (1) biex jiġbru mill-inqas 1 miljun firma. Fin-Netherlands u fil-Portugall, ma hemm l-ebda limitu ta’ żmien fiss u fi Spanja l-limitu ta’ żmien huwa ta’ disa’ xhur. Ara ċ-ċifri speċifiċi għal kull pajjiż fil-graff ta’ hawn taħt.

Sistemi ta’ ġbir ta’ firem u ta’ ġbir ta’ firem online u offline

Mill-bidu nett, l-ECI offriet kemm ġbir ta’ firem online (permezz ta’ sistemi ta’ ġbir individwali, u issa biss permezz tas-Sistema Ċentrali ta’ Ġbir Online) kif ukoll ġbir ta’ firem (fuq il-karta) offline. B’paragun ma’ dan, il-Litwanja, in-Netherlands, id-Danimarka, il-Latvja, l-Awstrija, Spanja, is-Slovenja, il-Finlandja, u l-Portugall jippermettu kemm ġbir online kif ukoll ġbir ta’ firem (fuq il-karta) offline, filwaqt li l-Bulgarija, il-Polonja u l-Ungerija ma jippermettux jew ma jipprovdux l-infrastruttura għall-ġbir tal-firem online. Is-Slovakkja, min-naħa l-oħra, toffri biss sistema ta’ ġbir online mingħajr il-possibbiltà li tiġbor firem fuq il-karta.

Fost il-pajjiżi bil-possibbiltà li jiġbru l-firem online, Spanja biss ma tipprovdix sistema ċentralizzata uffiċjali. Fin-Netherlands, il-Latvja, il-Portugall u l-Finlandja, sistema individwali alternattiva, li trid tiġi approvata minn kull pajjiż, hija permessa wkoll flimkien mas-sistema ċentralizzata. Sabiex jużaw is-sistema ta’ ġbir tagħhom fil-Finlandja, l-organizzaturi jeħtieġu ċertifikat mill-Awtorità Regolatorja tal-Komunikazzjonijiet Finlandiżi.  

Fir-rigward tar-rekwiżiti għall-iffirmar tal-inizjattivi, dawn huma essenzjalment l-istess bħal dawk għall-IĊE. Il-firmatarji jridu jkunu eliġibbli biex jivvutaw, irid ikollhom mill-inqas 18-il sena (ħlief għal-Latvja u l-Awstrija, fejn fir-rigward tal-petizzjonijiet l-età minima tkun ta’ 16-il sena), iridu jipprovdu wkoll l-isem, il-kunjom, l-indirizz, u, skont il-pajjiż, in-numru ta’ identifikazzjoni personali. Għal pajjiżi li jaħdmu biss b’firem stampati, dejjem tkun meħtieġa firma miktuba bl-idejn. Fil-każ tad-Danimarka, il-Finlandja u l-Awstrija, l-użu tal-eID nazzjonali huwa permess.

Sensibilizzazzjoni

L-għarfien taċ-ċittadini dwar l-eżistenza tal-inizjattivi taċ-ċittadini jvarja b’mod sinifikanti bejn il-pajjiżi. Skont l-awtoritajiet rilevanti fil-Bulgarija, il-Litwanja, in-Netherlands u l-Portugall, l-għodod mhumiex popolari u rarament jintużaw. Bl-istess mod, is-Slovakkja rrapportat l-istrument bħala “mhux użat biżżejjed”. 5 pajjiżi biss: Il-Latvja, l-Awstrija, is-Slovenja, il-Finlandja u d-Danimarka rrappurtaw xi livell ta’ suċċess u livell relattivament għoli ta’ użu. Fis-Slovenja, l-użu tal-għodda żdied b’mod speċjali mill-pandemija tal-COVID-19. Fl-2022 kien hemm 13 inizjattiva rreġistrata, u sa nofs l-2023 12 diġà ġew irreġistrati inizjattivi ġodda. Fil-Latvja, mill-2013, meta tnieda l-istrument, ġew ippreżentati 46 inizjattiva. Fid-Danimarka, fil-ħames snin tal-eżistenza tal-istrument, ġew ippubblikati 1500 proposta fuq is-sit web apposta. Bl-istess mod, l-għarfien tal-inizjattiva taċ-ċittadini Ewropej kien qed jiżdied ukoll matul dawn l-aħħar 11 sena. Mill-2012, ġew irreġistrati 103 inizjattiva taċ-ċittadini Ewropej. L-għarfien ta’ dawn l-għodod tad-demokrazija parteċipattiva huwa marbut direttament mas-suċċess tagħhom. Hekk kif aktar ċittadini jiġu infurmati dwar dawn l-għodod, aktar ċittadini se jniedu u jiffirmaw inizjattivi. 

Nuqqas ta’ għarfien dwar l-istrumenti nazzjonali rispettivi spiss kien marbut ma’ nuqqas ta’ attivitajiet ta’ komunikazzjoni. Il-Litwanja kienet l-uniku pajjiż, f’dan l-istudju, li fih l-għodda tal-inizjattiva taċ-ċittadini ġiet ippubblikata fil-midja nazzjonali. Madankollu, għall-biċċa l-kbira, is-siti web tal-gvern biss jirrapportaw dwar l-inizjattivi jew jagħtuhom għarfien: il-Kamra tar-Rappreżentanti fin-Netherlands, is-sit web tal-Parlament fid-Danimarka, u l-Uffiċċju Nazzjonali Elettorali fl-Ungerija. Fil-Finlandja, umbrella wiesgħa ta’ siti web governattivi tippromwovi l-għodda, waħda minnhom, Demokratia.fi hija sit web użat biex jiġu kkomunikati s-servizzi tad-demokrazija fil-livell lokali, nazzjonali u Ewropew. Fil-każ ta’ Spanja, l-awtoritajiet nazzjonali intervistati, indikaw li ma pprovdewx jew ma qajmux kuxjenza dwar l-għodda. Għalhekk, il- “użu insuffiċjenti” tal-istrumenti, f’dawn il-pajjiżi, jista’ jkun riżultat tan-nuqqas ta’ komunikazzjoni dwar l-istrument.

Appoġġ għall-organizzaturi

Fir-rigward tal-appoġġ għall-organizzaturi, ma hemm l-ebda Stat Membru li jipprovdi appoġġ lill-organizzaturi tal-inizjattiva taċ-ċittadini nazzjonali li huwa komparabbli mal-appoġġ offrut mill-Kummissjoni Ewropea permezz tal-Forum tal-ECI. Fin-Netherlands, fil-Polonja, fil-Finlandja u fil-Latvja, tista’ tinstab jew tintalab informazzjoni dwar l-inizjattiva taċ-ċittadini nazzjonali fuq il-pjattaforma governattiva rispettiva tagħhom. Madankollu, ma hemm l-ebda ċentru ta’ għajnuna diretta, simili għall-Forum tal-ECI, stabbilit fi kwalunkwe wieħed mill-pajjiżi mistħarrġa għal dan l-istudju. Il-Bulgarija hija l-uniku pajjiż li rrapporta li l-assistenza lill-organizzaturi hija pprovduta minn NGOs jew atturi esterni. 

F’termini ta’ finanzjament, il-biċċa l-kbira tal-pajjiżi ma jipprovdux skemi ta’ finanzjament għall-organizzaturi. Il-finanzjament għall-inizjattivi jiġi l-aktar minn sorsi esterni bħal donazzjonijiet. F’xi każijiet, id-donazzjonijiet iridu jiġu rrapportati. Pereżempju fil-Finlandja, donazzjonijiet li jaqbżu l-EUR 1 500 għal kull donatur għandhom jiġu rrapportati. Dan huwa simili għall-ECI, fejn iridu jiġu rrapportati sorsi ta’ appoġġ jew finanzjament li jaqbżu l-EUR 500. 

Hemm biss żewġ pajjiżi f’dan l-istudju li huma differenti mill-oħrajn fir-rigward tal-iskemi ta’ finanzjament disponibbli għall-organizzaturi: Spanja u l-Awstrija. L-Awstrija hija każ partikolari, li jirrikjedi li l-organizzaturi jħallsu kontribuzzjoni għar-reġistrazzjoni tal-inizjattiva tagħhom (EUR 622 għar-reġistrazzjoni u EUR 2 799.50 wara l-approvazzjoni tat-talba). Jekk l-inizjattiva tirnexxi (tilħaq il-livell limitu tal-ġbir tal-firem, eċċ.) l-ispiża terġa’ tiddaħħal ħames darbiet, jiġifieri madwar EUR 17 000. Bl-istess mod, Spanja tipprovdi wkoll finanzjament fil-każ ta’ inizjattiva ta’ suċċess, jiġifieri meta l-inizjattiva tasal għand il-Parlament, li jista’ jitla’ sa EUR 341 000. B’mod ġenerali, il-limitu biex jinkiseb finanzjament mill-Istati Membri li joffruh huwa pjuttost għoli.

Aktar tagħrif: Magħqudin fid-Diversità: stħarriġ fost l-awtoritajiet nazzjonali juri differenzi kbar fil-popolarità, l-istatus legali u l-impatt tal-inizjattivi taċ-ċittadini fl-Istati Membri tal-UE