Kif Stop Glyphosate ġab miegħu rivoluzzjoni żgħira

L-inizjattiva taċ-ċittadini li temmet il-bażi tal-approvazzjoni tal-pestiċidi tal-UE fuq studji tal-industrija sigrieti

Biex l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej (ECI) tirnexxi, mhuwiex biżżejjed li jinġabru miljun firma madwar l-Ewropa. Iqis ukoll li l-Kummissjoni lesta tittraduċi t-talbiet tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej ta’ suċċess mixtieq fi proposta leġiżlattiva, u Parlament u Kunsill lesti li jadottaw dik il-proposta leġiżlattiva mingħajr ma jdgħajfuha. Kemm huwa importanti għall-organizzaturi tal-ECI li jsegwu b’mod attiv il-proċess leġiżlattiv kollu li huma kienu bdew, huwa muri mill-eżempju tal-ECI “Stop Glyphosate” u s-suċċess tagħha fl-abolizzjoni tal-użu ta’ studji sigrieti tal-industrija mill-proċeduri ta’ approvazzjoni tal-UE.

Stampa — Organizzaturi tal-ECI Stop Glyphosate li se jżuru l-Kummissjoni Ewropea f’Settembru 2017. Mix-xellug għal-lemin: Vytenis Andriukaitis (KE, Kummissarju għas-Saħħa), Franziska Achterberg (Greenpeace), Martin Pigeon (Corporate Europe Observatory), Jorgo Riss (Greenpeace), Helmut Burtscher-Schaden (GLOBAL 2000 — FOE Austria), David Schwartz (WeMove) Angeliki Lyssimachou (Pesticide Action Network Europe) Mika Leandro (WeMove), Lisa Vickers (Avaaz), u Frans Timmermans (KE, Viċi President).

Issa għaddew aktar minn tliet snin, iżda niftakarha daqslikieku lbieraħ. Il-jum meta l-Kummissarju tas-Saħħa tal-UE ta’ dak iż-żmien Vytenis Andriukaitis ippreżenta proposta leġiżlattiva biex tintemm is-segretezza tal-istudji industrijali. Din il-proposta kienet tweġiba uffiċjali għall-ECI “Stop Glyphosate” li kelli l-unur norganizza flimkien bħala rappreżentant ta’ GLOBAL 2000 — Friends of the Earth, l-Awstrija. B’din l-ECI konna tlabna projbizzjoni fuq il-pestiċida li l-aktar jinbiegħ u kontroversjali ħafna fid-dinja, il-glifosat li joqtol il-ħaxix ħażin. Dan ġie miċħud lilna. Madankollu, it-talba tagħna biex niżguraw li l-evalwazzjoni xjentifika tal-pestiċidi għall-awtorizzazzjoni tal-UE tkun ibbażata biss fuq studji ppubblikati, irriżultat f’din il-proposta leġiżlattiva.

Kont bilqiegħda fil-ferrovija lura Vjenna minn laqgħa tal-NGO fi Brussell u kont għadni kemm bdejt nistudja t-test leġiżlattiv, meta ġejt imsejjaħ minn ġurnalist Ġermaniż u tlabt l-opinjoni tiegħi dwar il-proposta. Peress li kelli biss neskimja t-test tal-liġi u mhux avukat, it-tweġiba tiegħi kienet ftit kawta, iżda xorta pjuttost pożittiva. Għidt li jekk il-pubblikazzjoni awtomatika tal-istudji kollha tal-industrija fil-proċeduri kollha ta’ awtorizzazzjoni fil-fatt isseħħ (kif imħabbar mill-Kummissjoni), allura din ma tkun xejn inqas minn rivoluzzjoni żgħira. 

Dan seħħ f’April 2018. Sadanittant, din ir-rivoluzzjoni żgħira fil-fatt seħħet: Mis-27 ta’ Marzu 2021, l-ebda prodott relatat mal-ikel bħal pestiċidi, addittivi, materjali tal-imballaġġ jew organiżmi ġenetikament modifikati ma jista’ jiġi awtorizzat fl-UE kollha abbażi ta’ studji tal-industrija sigrieti. Din hija bidla fundamentali u għandha l-potenzjal li ssir bidla globali: Għall-ewwel darba fl-istorja, xjenzati akkademiċi indipendenti jistgħu jiskrutinizzaw dawk l-istudji tal-manifattur li l-industrija użat għal għexieren ta’ snin biex jitolbu s-sikurezza tal-prodotti tagħhom.

“U jħoss li huwa tassew tajjeb li ngħidu lil aktar minn miljun Ewropew li ffirmaw l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej tagħna: il-firma tiegħek tħallset”.

Bl-appoġġ tiegħek, stajna nwettqu titjib leġiżlattiv kruċjali fl-UE. Titjib li se jkollu impatt globali. Għax ladarba jiġi ppubblikat studju fl-UE, dan ikun kullimkien.

It-tliet fatturi deċiżivi ta’ suċċess

Meta nħares lura, ngħodd total ta’ tliet elementi kruċjali li għamlu dan is-suċċess possibbli: L-ewwel nett, kien hemm l-interess kbir kontinwu taċ-ċittadini, il-midja u l-NGOs Ewropej fil-kwistjoni tal-glifosat. Dan l-interess kien ibbażat fuq ringiela pubblika rari bejn żewġ korpi internazzjonali tas-saħħa pubblika, l-Awtorità Ewropea dwar is-Sigurtà fl-Ikel (EFSA) u l-Aġenzija Internazzjonali għar-Riċerka dwar il-Kanċer (IARC) tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa.

“L-għadam tal-kontestazzjoni kien il-karċinoġeniċità tal-glifosat”.

L-esperti miġbura flimkien dwar il-kanċer tal-IARC ikkonkludew unanimament li s-sustanza hija probabbilment karċinoġen uman, filwaqt li l-EFSA ma poġġiet il-glifosat fl-ebda kategorija ta’ kanċer (lanqas “suspettat karċinoġenu”). Skont il-leġiżlazzjoni tal-UE dwar il-pestiċidi, ir-rikonoxximent tal-glifosat bħala karċinoġenu probabbli kien jeħtieġ projbizzjoni tal-erbiċida. Din il-kontroversja, li għadha mhux solvuta sal-lum, tat lill-IĊE tagħna r-riħ meħtieġ biex jinġabru l-miljun firma f’inqas minn ħames xhur.

It-tieni raġuni għas-suċċess tagħna kienet li wara din il-kontroversja, is-sejħa tagħna għat-trasparenza ġiet rikonoxxuta minn għadd dejjem jikber ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet fl-UE bħala titjib sensibbli u fl-aħħar mill-aħħar meħtieġ għall-qafas legali eżistenti. Għal dak li kien jiswa lill-awtoritajiet tal-UE tant kien hemm fiduċja li l-carte blanche tagħhom għall-glifosat kienet ibbażata virtwalment esklussivament fuq studji tal-industrija, li nżammu sigrieti, filwaqt li l-klassifikazzjoni tal-kanċer tad-WHO kienet ibbażat biss fuq studji xjentifiċi li ġew ippubblikati.

“Il-klassifikazzjoni tad-WHO kienet għalhekk trasparenti u miftuħa għal skrutinju xjentifiku. Il-carte blanche tal-UE ma kinitx ".

Il-Kummissjoni tal-UE kienet pjuttost konxja ta’ dan. Sa minn Marzu 2016, il-Kummissarju tas-Saħħa Andriukaitis kien indika f’konferenza stampa li ried jivverifika jekk l-interess pubbliku fl-iżvelar tal-istudji kienx jegħleb l-interess tal-manifatturi li jżommuhom sigrieti. Meta kien ċar li t-tweġiba kienet “iva”, huwa ta bidu għall-proposta leġislattiva u mar ħafna biex jippromwoviha lill-Parlament Ewropew, lill-Istati Membri u lill-Presidenza Awstrijaka. Din tal-aħħar tatni, bħala r-rappreżentant Awstrijak tas-Stop Glyphosate ECI, l-unur ta’ konferenza stampa konġunta mal-Kummissarju fi Vjenna. Dan ippermettielna niġbdu l-attenzjoni għall-importanza ta’ din l-inizjattiva leġislattiva u r-rwol importanti tal-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill għall-implimentazzjoni tagħha diġà xahrejn qabel il-bidu tal-Presidenza nnifisha.

“B’dan il-pass għal aktar trasparenza qed nirrispondu għat-tħassib tal-Ewropej”, qal il-Kummissarju tas-Saħħa Andriukaitis waqt konferenza stampa fi Vjenna: “Nittama li l-liġi tkun tista’ tgħaddi qabel l-elezzjonijiet Ewropej f’Mejju 2019. Dan jeħtieġ l-appoġġ tal-Parlament Ewropew u tal-Istati Membri. Il-Presidenza Awstrijaka tal-UE jista’ jkollha rwol deċiżiv f’dan.”

It-tielet fattur (u fl-opinjoni tiegħi l-aktar importanti) kien li aħna — jiġifieri l-NGOs li kienu organizzaw l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej — kellna r-rieda, ir-riżorsi u l-għarfien espert meħtieġ biex insegwu u nakkumpanjaw il-proċess tat-tfassil tal-liġijiet.

Għaliex dan kien daqshekk importanti? Ftit wara l-pubblikazzjoni tagħha, il-proposta ta’ trasparenza tal-Kummissjoni ffaċċjat riħ qawwi mill-industrija kbira.

Il-ġlieda moħbija tal-industrija kontra t-trasparenza

Filwaqt li l-industrija ma setgħetx tenfasizza biżżejjed fl-istqarrijiet pubbliċi tagħha kemm kienet importanti t-trasparenza għalihom, wara l-kwinti dawn lagħbu logħba differenti. L-assoċjazzjonijiet internazzjonali tal-manifatturi tal-pestiċidi, l-industrija tal-ikel u l-industrija tal-kimika pinġew xenarji ta’ ħniena ta’ żvantaġġi kompetittivi għall-ekonomija Ewropea, b’effetti negattivi fuq it-tkabbir u l-impjiegi. F’dokumenti ta’ pożizzjoni u ittri lill-Presidenza tal-Kunsill ir-rappreżentanti tal-industrija talbu bidliet serji għall-proposta tal-Kummissjoni. Pereżempju, il-kriterji definiti b’mod ċar u ristretti għall-kunfidenzjalità fil-proposta għandhom jiġu estiżi, u — għall-kuntrarju tal-intenzjoni tal-Kummissjoni — l-istudji tal-manifattur m’għandhomx jiġu ppubblikati fil-bidu ta’ kull proċedura ta’ awtorizzazzjoni iżda biss fit-tmiem tagħha. Barra minn hekk, l-industrija m’għandhiex għalfejn tipprova li l-iżvelar tad-data mill-awtorità jagħmel ħsara lill-interessi kummerċjali tagħha, iżda l-oneru tal-provi għandu jaqa’ fuq l-awtorità.

Kien ovvju li dawn l-emendi tal-industrija, jekk jirnexxu, ibiddlu l-intenzjoni tal-leġiżlazzjoni dwar it-trasparenza f’l-oppost tagħha. Madankollu, huma sabu appoġġ deċiżiv mir-rapporteur fil-Kumitat għall-Ambjent ewlieni tal-Parlament Ewropew, il-MPE konservattiv Ġermaniż Renate Sommer. Hija ħadet f’idejha prattikament it-talbiet kollha msemmija hawn fuq tal-industrija u integrathom fl-Abbozz ta’ proposta tagħha. Dan seħħ fis-sajf tal-2018.

F’dan l-istadju tal-logħob, kien milqugħ tajjeb ħafna li l-avukati ta’ Client Earth, NGO speċjalizzata fil-liġi ambjentali, intervjenew u offrewlna appoġġ. F’ analiżi legali dettaljata, huma enfasizzaw dawk il-punti b’saħħithom tal-proposta tal-Kummissjoni li għandhom jiġu ppreservati u fl-istess ħin identifikaw għadd ta’ possibbiltajiet konkreti għal aktar titjib.

Waqqaf il-Glifosat jerġa’ jgħaqqad

Għalina, l-organizzaturi tal-ECI, l-analiżi legali ta’ Client Earth apprezzat il-piż tagħha fid-deheb. Dan ifforma l-bażi għal dokument ta’ pożizzjoni konġunta li ppreżentajna f’isem Stop Glyphosate f’konferenza stampa fi Brussell fl-14 ta’ Settembru 2018. U kellha ssir l-aktar għodda b’saħħitha tagħna biex niġġieldu t-tentattivi tal-industrija li tnaqqas il-proposta ta’ trasparenza fix-xhur li segwew. Għamilna dan f’ittri kif ukoll f’taħditiet mal-Membri tal-Parlament Ewropew, ir-rappreżentanti tal-Istati Membri, il-Presidenza Awstrijaka tal-Kunsill u l-Kummissjoni tal-UE.

Il-fatt li stajna nikkonvinċu bl-argumenti tagħna sar viżibbli f’nofs Ottubru 2018, meta l-istat tan-negozjati tal-Kunsill li dak iż-żmien kien diġà avvanzat sar viżibbli minħabba tnixxija.

“Dak li sibna fid-dokumenti tal-Kunsill żvelati kien aħjar minn dak kollu li kellna nittamaw”.

Il-Kunsill saħħaħ l-elementi pożittivi tal-proposta tal-Kummissjoni, neħħa l-ambigwitajiet preċedenti u ssalvagwardja d-drittijiet eżistenti ta’ aċċess għal informazzjoni ambjentali. L-emendi tal-industrija, madankollu, li kienu jdgħajfu l-proposta ta’ trasparenza lil hinn mir-rikonoxximent, ma kinux riflessi fil-pożizzjoni tal-Kunsill.

Għalhekk, iċ-ċansijiet ta’ tmiem bikri tas-segretezza tal-istudji tal-industrija tjiebu b’mod sinifikanti. Madankollu, kien għad hemm xi ostakli serji li kellhom jiġu evitati u l-ostakli kellhom jitneħħew matul ix-xahar li ġej qabel ma l-Kummissarju tas-Saħħa Andriukaitis fi Frar 2019 seta’ juri b’mod ċar fuq twitter li “l-ewwel inizjattiva taċ-ċittadini li qatt saret tikseb leġiżlazzjoni miftiehma”. Dawn l-ostakli reġgħu ġew mir-rapporteur konservattiv fil-Kumitat għall-Ambjent tal-Parlament Ewropew, Renate Sommer. Wara li deher ċar li la l-Kummissjoni u lanqas il-Kunsill ma appoġġaw it-tentattivi tal-industrija, Renate Sommer ippruvat tipposponi l-iskeda għall-ipproċessar tal-proposta sal-perjodu leġiżlattiv li jmiss. Dan kien jagħmilha inċerta jekk Parlament elett ġdid u Kummissjoni ġdida jerġgħux jieħdu l-inizjattiva ta’ trasparenza. U li kieku għamlu dan, l-industrija kien ikollha ż-żmien sa dak iż-żmien biex tgħarraf ix-xewqat tagħha fil-punti deċiżivi bl-enfasi xierqa. Huwa pjuttost konċepibbli li l-proċess ta’ formazzjoni tal-opinjoni politika kien jieħu direzzjoni differenti fit-tieni tentattiv.

Għalhekk, fil-15 ta’ Ottubru 2018, għas-sorpriża tal-Kummissjoni tal-UE u tal-Kunsill, Renate Sommer qalet lill-portal tal-aħbarijiet POLITICO li l-gruppi parlamentari kollha kienu qablu li l-proposta ta’ trasparenza ma għandhiex tibqa’ tiġi konkluża fil-perjodu leġiżlattiv attwali. Hija kważi rnexxielha b’din l-ispinta. Iżda f’dan l-istadju, saret evidenti l-importanza tar-raba’ fattur ta’ suċċess: lukkett.

Il-bit meħtieġ tal-lukkett

Din ix-xorti żgurat li konna fil-post it-tajjeb fiż-żmien it-tajjeb biex nirrikonoxxu kmieni x’kienet qed tagħmel il-birra. B’kuntatt max-shadow rapporteurs tal-gruppi l-oħra, aħna sibna li, għall-kuntrarju ta’ dak li ġie ddikjarat, mhux kollha qablu ma’ devjazzjoni mill-iskeda ta’ żmien. La l-Kummissjoni u lanqas il-Kunsill ma għamlu dan. B’riżultat ta’ dan, inbdew ħafna lievi. Segwiet tug-of-war fil-Parlament, li sebat ijiem u saħansitra aktar laqgħat tal-grupp aktar tard kellhom jilħqu l-quċċata tagħhom fil-portal tal-aħbarijiet POLITICO fit-23 ta’ Ottubru li l-Kumitat għall-Ambjent tal-Parlament kien qed jagħmel U-turn lura għall-iskeda oriġinali.

Luck kien ukoll fattur deċiżiv f’diversi voti, fejn id-dgħufija tat-test leġiżlattiv ta’ spiss tista’ tingħeleb b’marġni ta’ ftit voti biss. Wara li l-emendi ta’ Renate Sommer naqsu wkoll milli jirbħu maġġoranza fl-ewwel votazzjoni plenarja fl-11 ta’ Diċembru, hija bdiet l-aħħar tentattiv biex “toqtol” ir-regolament, li hija ddeskriviet bħala “perikoluż” għall-UE. F’mossa mhux tas-soltu, hija talbet lill-plenarja biex tirrifjuta l-proposta tal-Kummissjoni fl-intier tagħha.

Fl-11 ta’ Diċembru 2018, ir-relatur Renate Sommer appellat lill-plenarja biex tirrifjuta l-proposta ta’ trasparenza kollha kemm hi. 244 Membru tal-PE — il-biċċa l-kbira minnhom mill-Partit Popolari Ewropew — sussegwentement segwewha u vvutaw kontra l-abbozz ta’ liġi, 60 oħra astjenew, iżda l-maġġoranza ta’ 360 Membru tal-PE vvutaw favur il-proposta ta’ trasparenza. Renate Sommer imbagħad irriżenjat.

Ir-riżenja ta’ Renate Sommer wittiet it-triq għal trijalogu kostruttiv u intensiv li beda fil-bidu ta’ Jannar 2019 u wasal għal konklużjoni b’suċċess fi Frar.

It-trasparenza — prerekwiżit iżda l-ebda garanzija ta’ fiduċja

Wieħed mill-motivi ewlenin tal-Kummissjoni tal-UE biex tintemm is-segretezza tal-istudji tal-industrija kien it-tisħiħ tal-fiduċja fis-sistema ta’ awtorizzazzjoni tal-UE u fl-istituzzjonijiet involuti. U iva, huwa minnu li t-trasparenza hija prerekwiżit għall-fiduċja. Iżda bl-ebda mod mhi garanzija tagħha. Fl-aħħar mill-aħħar, hija l-kwalità ta’ dak li jsir viżibbli permezz tat-trasparenza li hija deċiżiva għall-fiduċja. Applikat għall-proċedura ta’ awtorizzazzjoni għall-pestiċidi, minn naħa din se tkun il-kwalità xjentifika tal-istudji tal-industrija li qabel kienu sigrieti, u min-naħa l-oħra l-kwalità tal-evalwazzjoni ta’ dawn l-istudji mill-awtoritajiet.

L-UE li għaddejja bħalissa għall-approvazzjoni mill-ġdid tal-glifosat mill-Awtorità Ewropea dwar is-Sigurtà fl-Ikel (EFSA) u l-Aġenzija Ewropea għas-Sustanzi Kimiċi (EChA) hija l-ewwel proċedura mwettqa f’konformità mar-regoli l-ġodda dwar it-trasparenza. Dan minħabba li l-Grupp Renewal tal-Glifosat żvela l-istudji tiegħu u b’hekk ippermetta l-iskrutinju xjentifiku minn xjenzjat indipendenti ta’ parti terza. Dan l-aħħar wassal għal ġudizzji kritiċi dwar il-kwalità xjentifika tal-istudji dwar il-ġenotossiċità tal-industrija u l-preċiżjoni tal-awtorità fl-evalwazzjoni tal-istudji tal-karċinoġeniċità tar-rodituri tal-industrija (l-evalwazzjoni indipendenti ta’ dawn tal-aħħar kienet saret possibbli qabel permezz ta’ sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja). Kif l-awtoritajiet se jittrattaw dawn il-ġudizzji kritiċi minn xjentisti indipendenti se jiddetermina jekk l-Unjoni Ewropea hijiex se tkun tista’ terġa’ tikseb il-fiduċja taċ-ċittadini fl-istituzzjonijiet tal-UE u fil-proċeduri ta’ awtorizzazzjoni. Il-glifosat, li kien l-iskattatur tar-reġim ta’ trasparenza l-ġdid tal-UE, se jsir ukoll it-test deċiżiv għall-funzjonament tiegħu.