Il-ħames Fatturi ta’ Suċċess mill-Pjattaforma ta’ Responsabbilizzazzjoni taċ-Ċittadini tal-Estonja

Wara li reġgħet kisbet il-libertà tagħha fl-1991, l-Estonja ħarġet bħala pijuniera fil-gvern diġitali u l-governanza elettronika, bin-nazzjon Baltiku żgħir jimplimenta soluzzjonijiet innovattivi biex itejjeb il-proċess demokratiku. Waħda mill-aktar kisbiet notevoli f’dan ir-rigward hija l-istabbiliment tal- “Inizjattiva tal-Poplu”, Rahvaalgatus.ee, pjattaforma diġitali li tagħti s-setgħa liċ-ċittadini biex jipparteċipaw fit-tfassil tal-politiki u l-leġiżlazzjoni ta’ pajjiżhom. Billi ffukajna fuq ħames fatturi, rajna kif f’seba’ snin biss, il-pjattaforma ttrasformat minn sit niċċa għal isem tad-dar, bis-setgħa li tibda dibattiti pubbliċi u tbiddel il-liġijiet.

Iżda l-ewwel nett, jeħtieġ li wieħed jifhem il-leġiżlazzjoni. Bħall-inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej (ECI), il-pjattaforma tippermetti liċ-ċittadini Estonjani jipproponu, jiddiskutu, u jfasslu b’mod kollaborattiv liġijiet u politiki ġodda billi jisfruttaw għodod diġitali moderni. Minflok il-miljun firma tal-ECI, fil-każ Estonjan għandek bżonn 1000 firma biex tibgħat l-inizjattiva tiegħek lill-Parlament, jew il-firem ta’ 1 % taċ-ċittadini ta’ muniċipalità lokali biex tibgħatha lil dik il-muniċipalità.

Il-pjattaforma reċentement iċċelebrat għeluq is-7 sena tagħha. Matul dak iż-żmien, ingħataw aktar minn 500 000 firma (aktar minn terz tal-popolazzjoni Estonjana, l-ekwivalenti tal-UE jkun ta’ 200 miljun firma), intbagħtu 119 inizjattiva lill-Parlament, 60 lill-muniċipalitajiet lokali (madwar nofs il-muniċipalitajiet lokali kollha rċevew inizjattiva permezz ta’ Rahvaalgatus.ee) u l-bażi tal-utenti tagħha għadha qed tikber b’rata mgħaġġla. L-għadd ta’ utenti ta’ Rahvaalgatus huwa komparabbli mal-għadd ta’ firem diġitali mitfugħa fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew fl-Estonja fl-2019.

Illustrazzjoni 1. Kemm-il vot diġitali ntefa’ fl-elezzjonijiet Estonjani mill-2005 sal-2023: Elezzjonijiet tal-muniċipalità lokali KOV, RK — elezzjonijiet tal-parlament, PE — Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew.

Jekk inħarsu lejn l-għadd ta’ voti li ħadu l-101 membru tal-Parlament tagħna fl-elezzjonijiet tal-2023 u nqabblu man-numru ta’ firem għall-aktar 101 inizjattiva popolari f’Rahvaalgatus.ee, naraw li dawn huma simili. Wara x-xejra attwali, il-500 000 firma li jmiss għandhom jaslu fis-sentejn li ġejjin, iżda diġà nistgħu ngħidu b’mod sikur li Rahvaalgatus.ee u l-ekosistema ta’ madwaru ġabu aktar ċittadini regolari biex jipparteċipaw fil-politika minn kwalunkwe ħaġa oħra fl-Estonja (minbarra li tivvota hija stess).

Illustrazzjoni 2. L-għadd ta’ firem li l-ewwel 101 inizjattiva Rahvaalgatus.ee kisbu (oranġjo) vs voti li 101 membru tal-parlament kisbu (blu) fl-aħħar elezzjonijiet.

F’dawn is-snin rajna li xi inizjattivi saru liġijiet. Pereżempju, l-inizjattiva tal-2019 dwar il-Projbizzjoni tal-irziezet tal-fer fl-Estonja li rriżultat fil-projbizzjoni tal-Parlament tal-irziezet tal-fer minn Lulju 2023, u l-Petizzjoni tal-2020 biex tiġi emendata l-Liġi tal-Familja li tipproponi li temenda l-familja li tiddiskrimina kontra koppji tal-istess sess u tiżgura d-dritt kostituzzjonali tagħhom għal trattament ugwali li rriżulta fil-legalizzazzjoni taż-żwieġ bejn persuni tal-istess sess minn Ġunju 2023. Ħafna problemi lokali rċevew diskussjonijiet tant meħtieġa u għadd kbir ta’ suġġetti ġibdu l-attenzjoni tal-pubbliku. Wieħed minn dawn is-suġġetti fl-2022 kien il-kwistjoni tal-benefiċċji tal-familja. Fl-Assemblea ta’ Kooperazzjoni Estonjana intervistajna ż-żewġ nisa wara dik l-inizjattiva — Teele u Liina. L-inizjattiva tagħhom ma għamlithiex f’liġi, iżda fi kliemhom stess, setgħu jużaw il-pjattaforma biex jiftħu d-dibattitu pubbliku kollu dwar dan is-suġġett u jkissru s-silenzju ta’ madwaru. Barra minn hekk, huma qalu li l-inizjattiva tagħhom kienet motivata mill-fatt li l-gvern kien qed iħaffef il-liġi u ma żammx mar-regoli ta’ prattika leġiżlattiva tajba, billi aġixxa b’mod ta’ protesta kontra l-gvern li qed idur fuq il-fwar tal-partijiet l-oħra kollha. Sena wara, l-awturi bdew inizjattiva popolari ġdida biex jerġgħu lura għal-liġi u l-gvern il-ġdid appoġġa b’retorika l-idea tal-kitba mill-ġdid ta’ partijiet kbar tal-liġi dwar il-benefiċċji tal-familja allegatament mgħaġġla. Dan ifisser li l-pjattaforma tat is-setgħa liċ-ċittadini biex mhux biss jieħdu l-opinjoni tagħhom quddiem il-Parlament, iżda jkollhom ukoll impatt reali li jista’ jitkejjel fuq il-proċess leġiżlattiv. 

Fl-analiżi tagħna dan is-suċċess tal-pjattaforma jista’ jiġi attribwit għal ħames fatturi ewlenin, li kienu fuq quddiem nett tal-ħidma tagħna:

1. Aċċessibbiltà: Rahvaalgatus.ee huwa mfassal biex ikun faċli għall-utent u faċilment aċċessibbli għaċ-ċittadini kollha, irrispettivament mill-għarfien espert teknoloġiku tagħhom. Dan naqqas b’mod sinifikanti l-ostakli għad-dħul għall-parteċipazzjoni ċivika u ppermetta firxa usa’ ta’ vuċijiet biex jikkontribwixxu għall-proċess demokratiku.
2. It-trasparenza: Il-pjattaforma tippromwovi t-trasparenza fil-governanza billi tagħmilha faċli għaċ-ċittadini biex isegwu l-progress tal-proposti tagħhom u jimmonitorjaw kif dawn qed jiġu indirizzati mill-gvern. Peress li tista’ ssegwi l-proċedimenti ta’ inizjattiva li appoġġjajt, dan rawwem sens ta’ fiduċja bejn il-gvern u ċ-ċittadini tiegħu, li wassal għal aktar involviment ċiviku. 
   
3. Kollaborazzjoni: Rahvaalgatus.ee jinkoraġġixxi l-kollaborazzjoni billi jippermetti lill-utenti jikkummentaw u jiddiskutu l-proposti ta’ xulxin billi jkollhom fażi obbligatorja ta’ kokreazzjoni (minimu ta’ 3 jum). Din il-karatteristika rriżultat fi proposti aktar komprensivi u mqarrba tajjeb, peress li l-utenti jistgħu jibnu fuq l-ideat ta’ xulxin u jindirizzaw nuqqasijiet potenzjali, filwaqt li jsibu lil xulxin u jgħaqqdu inizjattivi simili f’waħda.
4. Kapaċità ta’ rispons: Il-Parlament Estonjan wera impenn qawwi biex il-proposti dwar Rahvaalgatus.ee jittieħdu bis-serjetà. Billi involva ruħu mal-ideat taċ-ċittadini u inkorpora l-feedback tagħhom fil-proċess leġiżlattiv, il-parlament wera li japprezza l-kontribut tal-kostitwenti tiegħu, filwaqt li kompla jsaħħaħ il-proċess demokratiku fl-Estonja.
5. Integrazzjoni mal-governanza elettronika: Rahvaalgatus.ee huwa integrat bla xkiel mal-infrastruttura eżistenti ta’ governanza elettronika tal-Estonja, bħas-sistema tal-karta tal-identità elettronika, l-ID mobbli ċċentrata fuq SIM card u l-kontroparti aktar ġdida tagħha ċċentrata fuq l-ismartphone: l-ID Smart-. Din l-integrazzjoni għamlitha saħansitra aktar konvenjenti għaċ-ċittadini li jipparteċipaw fil-proċess demokratiku, u b’hekk kompliet tixpruna l-adozzjoni tal-pjattaforma.

F’dawn l-aħħar 1,5 sena li kont ambaxxatur tal-ECI, kien ferħ li nirrikonoxxi li dawn l-elementi fundamentali huma preżenti fl-ECI wkoll u li l-loġika ġenerali hija simili ħafna għall-ħidma tagħna stess. Jekk l-Istati Membri jiżviluppaw u jippopolarizzaw l-għodod nazzjonali tagħhom biex jagħtu s-setgħa liċ-ċittadini biex jipparteċipaw fil-leġiżlazzjoni tal-Istat, il-possibbiltajiet huma li aktar u aktar nies iħarsu lejn il-livell tal-UE wkoll, u b’hekk tinħoloq sinerġija mifruxa ta’ parteċipazzjoni akbar taċ-ċittadini fil-politika, li min-naħa tagħha tilleġittimizza s-sistema demokratika tagħna.