Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών: δεν υπάρχουν κονδύλια της ΕΕ σε χώρες χωρίς ανεξάρτητη δικαιοσύνη και κράτος δικαίου;

Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών: να δοθεί στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ καθορισμένη προθεσμία για τη μεταρρύθμιση των δικαστικών τους συστημάτων και να τεθεί ως προϋπόθεση η πρόσβαση όλων των μελών σε κονδύλια για το κράτος δικαίου.

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών «Σταματήστε τη διαφθορά στην ΕΕ» προτείνει ένα καθορισμένο χρονικό πλαίσιο για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων στα δικαστικά τους συστήματα από τις χώρες που προσχώρησαν πρόσφατα. Ζητεί επίσης τη συμμόρφωση με το κράτος δικαίου ως προϋπόθεση για κάθε κράτος μέλος να λαμβάνει κονδύλια της ΕΕ.  

Εμείς, οι εμπνευστές της πρωτοβουλίας «Σταματήστε τη διαφθορά στην ΕΕ», είμαστε πεπεισμένοι ότι η απάτη και η κατάχρηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων πλήττουν όλες τις χώρες, καθώς και όλους τους πολίτες που, ως φορολογούμενοι, συνεισφέρουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ως εκ τούτου, προτείνουμε αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, οι οποίες θα συμβάλουν στην επιβολή του κράτους δικαίου και στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

Η διαφθορά είναι ένα φαινόμενο που δεν μπορεί ποτέ να εξαλειφθεί πλήρως, αλλά η ζημία της μπορεί να μετριαστεί και να περιοριστεί μέσω της αποτελεσματικής επιβολής του κράτους δικαίου.

Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 71,6 % των Ευρωπαίων πιστεύουν ότι η απάτη με κονδύλια της ΕΕ αποτελεί σύνηθες φαινόμενο, ενώ πάνω από το 80 % υποστηρίζουν και αναγνωρίζουν τη σημασία των βασικών αρχών του κράτους δικαίου.

Πολλά πανευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και μηχανισμοί συμμετέχουν στη διαχείριση του κινδύνου απάτης με ευρωπαϊκά κονδύλια, αλλά μόνο οι εθνικές διοικήσεις των επιμέρους κρατών μελών μπορούν να συμμετέχουν ταυτόχρονα και στα τέσσερα στάδια της διαδικασίας — πρόληψη, εντοπισμός, διερεύνηση και κυρώσεις.

Πιστεύουμε ότι η σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας θα δώσει στην ΕΕ πρόσθετα δικαιώματα διερεύνησης και επιβολής κυρώσεων για τέτοιες παραβιάσεις, αλλά δεν θα αναιρέσει ούτε θα μειώσει τον ουσιαστικό ρόλο των εθνικών αρχών στην καταπολέμηση της διαφθοράς, την επιβολή και την προάσπιση του κράτους δικαίου.

Σε σχέση με όλα τα ανωτέρω, εμείς, οι εμπνευστές της ΕΠΠ «Σταματήστε τη διαφθορά στην ΕΕ», θέσαμε τους ακόλουθους δύο στόχους:

1. Θέσπιση ενός αυστηρού χρονικού πλαισίου για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στα δικαστικά συστήματα των νεοπροσχωρηθέντων χωρών

Οι τρεις τελευταίοι γύροι διεύρυνσης της ΕΕ είχαν ως αποτέλεσμα την προσχώρηση 13 νέων κρατών μελών — της Εσθονίας, της Κύπρου, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Μάλτας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Σλοβενίας, της Ουγγαρίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας το 2004, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας το 2007, και της Κροατίας το 2013.

Τα νέα κράτη μέλη μπορούν να επωφεληθούν από το προενταξιακό ταμείο και το ταμείο συνοχής, καθώς και από το Πρόγραμμα Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (ΠΣΔΜ).

Σε αντίθεση με τις χώρες που προσχώρησαν το 2004 και την Κροατία το 2013, η προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας το 2007 συνδέθηκε με τον μηχανισμό συνεργασίας και ελέγχου (ΜΣΕ), καθώς οι δύο χώρες δεν είχαν ακόμη σημειώσει επαρκή πρόοδο όσον αφορά τη δικαστική μεταρρύθμιση, τη διαφθορά και (για τη Βουλγαρία) το οργανωμένο έγκλημα.

Κατά την καταχώριση της πρωτοβουλίας μας τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, η Βουλγαρία και η Ρουμανία ήταν μέλη της ΕΕ εδώ και περισσότερα από 12 χρόνια. Στη συνέχεια, τον Νοέμβριο του 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε ότι η παρακολούθηση του ΜΣΕ μπορεί να αρθεί για τη Βουλγαρία (που ψηφίστηκε στο ΕΚ, αλλά όχι στο Συμβούλιο της ΕΕ), αλλά θα εξακολουθήσει να εφαρμόζεται στη Ρουμανία.

Μέχρι σήμερα, η Βουλγαρία δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει τη μεταρρύθμιση του συστήματος δίωξης, η απάτη με κονδύλια της ΕΕ είναι πολύ συνήθης και μόνο 3 από τις 40 υποθέσεις που παρατηρήθηκαν σε έρευνες διαφθοράς υψηλού επιπέδου κατά την περίοδο 2014-2019 περατώθηκαν με καταδίκες.

Μολονότι ο μηχανισμός συνεργασίας και ελέγχου θέτει ακριβείς και σαφείς στόχους, δεν καθορίζει προθεσμίες για την εφαρμογή τους (συνολική διάρκεια του ΜΣΕ) ή συνέπειες για τη μη επίτευξή τους.

Λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, και ενόψει της περαιτέρω διεύρυνσης της ΕΕ, προτείνουμε τη θέσπιση αυστηρής δεκαετούς περιόδου κατά την οποία οι νεοπροσχωρηθείσες χώρες πρέπει να προβούν σε μεταρρυθμίσεις στα δικαστικά τους συστήματα και να διασφαλίσουν την αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς.

2. Σύνδεση του κράτους δικαίου με τη λήψη κονδυλίων της ΕΕ από μεμονωμένα κράτη μέλη

Οι ελλείψεις στην εφαρμογή του κράτους δικαίου επηρεάζουν όχι μόνο την ικανότητα μείωσης της απάτης με κονδύλια της ΕΕ και της διαφθοράς, αλλά και την ανεξάρτητη λειτουργία των κύριων αρχών, την ποιότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και της οικονομικής ανάπτυξης, την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης, τη διαφάνεια στα δημόσια οικονομικά και σε πολλούς άλλους τομείς, που έχουν θεμελιώδη σημασία για όλους τους ευρωπαίους πολίτες.

Η σημερινή Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακοινώσει την πρόθεσή της να παρακολουθεί το κράτος δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Τον Απρίλιο του 2019, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε οδηγία που συνδέει την είσπραξη κονδυλίων της ΕΕ με το κράτος δικαίου. Έχει μεσολαβήσει 14 μήνες αναμονής για την έκδοση απόφασης από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την εν λόγω οδηγία.

Η πρωτοβουλία πολιτών μας προτείνει τον καθορισμό σαφών κριτηρίων και σημείων αναφοράς σχετικά με το κράτος δικαίου, για την ακριβή αναφορά των αποτελεσμάτων· και να εισαχθεί η δυνατότητα επιβολής μορατόριουμ (προσωρινή αναστολή) για την εκταμίευση των ευρωπαϊκών κονδυλίων σε χώρες που παραβιάζουν τα εν λόγω κριτήρια έως ότου εξαλειφθούν οι παρατυπίες.

Η σημαντική αύξηση των επιχορηγήσεων και των άτοκων δανείων που προβλέπονται στον επόμενο επταετή προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και το σχεδιαζόμενο δάνειο ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ για την κάλυψή τους, θα αποπληρωθούν από όλους τους ευρωπαίους πολίτες. Αυτό ενισχύει περαιτέρω την επείγουσα ανάγκη για αυστηρότερα μέτρα καταπολέμησης της απάτης και κατάλληλο μηχανισμό για τη διασφάλιση του κράτους δικαίου σε όλα τα κράτη μέλη.

Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών μας ευχαριστεί ειλικρινά όλους όσοι έχουν έρθει σε επαφή και μας έχουν στηρίξει μέχρι σήμερα. Ανακατευθύναμε όλους τους πολίτες που επιθυμούσαν να αναφέρουν συγκεκριμένες περιπτώσεις διαφθοράς στις αρμόδιες αρχές. Χαιρετίζουμε κάθε δραστηριότητα του πολίτη, συμβουλές και προθυμία για βοήθεια σε σχέση με την πρωτοβουλία.