Butent! Φεστιβάλ, Λιθουανία: 90 συζητήσεις, 200 ομιλητές και 6 000 πολίτες υπερασπίζονται τη δημοκρατία

Της Yana Pargova, διευθύντριας εκστρατείας @ EUTakeTheInitiative, GOPA Com.

Η παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών δημιούργησε το περίπτερο της για δύο ημέρες στο υπαίθριο φεστιβάλ συζήτησης Butent! που πραγματοποιήθηκε στο Birštonas της Λιθουανίας στις 7-8 Σεπτεμβρίου 2018. Εμπνεόμενος από τα φεστιβάλ δημοκρατίας στη Σκανδιναβία και τις χώρες της Βαλτικής, η Butent! γιόρτασε τη δεύτερη του έκδοση με περισσότερες από 90 συζητήσεις, 200 ομιλητές και 6 000 φεστιβάλ. Οι πολίτες, οι επιχειρήσεις, οι ακαδημαϊκοί, οι πολιτικοί και οι ΜΚΟ συνεργάστηκαν για να προωθήσουν μια νοοτροπία συζήτησης και ακρόασης, ανεκτικότητας και συμμετοχής στα κοινά.

Στα λιθουανικά, το όνομα του φεστιβάλ σημαίνει «πράγματι» — ή η στιγμή κατά την οποία διάφοροι πολίτες ενώνουν μια ιδέα και συμφωνούν σε ένα σχέδιο για την υλοποίησή της. Τίποτα δεν θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει καλύτερα το θέμα της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών και ήταν απολύτως λογικό να υπάρχει. Διοργανώσαμε συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να λειτουργήσει η δημοκρατία με δύναμη των πολιτών σε έναν ταχέως εξελισσόμενο κόσμο υψηλής τεχνολογίας. Παρουσιάσαμε επίσης τον περιοδεύοντα φωτογραφικό μας θάλαμο, καλώντας τους ανθρώπους να μιλήσουν για τις ιδέες τους και να τους προωθήσουμε σε ένα ταξίδι σε ολόκληρη την Ευρώπη για να βρουν πολίτες και εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις.   

Ο Andrius Tapinas, δημοσιογράφος και ιδρυτής της Laisves TV, συντονίστηκε από τον Andrius Tapinas, δημοσιογράφο και ιδρυτή της Laisves TV. Ο κ. Pascal Herry, επικεφαλής της ομάδαςτης Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρακολούθησε το έργο του· Tomas Jakutavičius, πρόεδρος του Συμβουλίου Νεολαίας στη Λιθουανική Ομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων· Edmundas Greimas, διευθυντής του Lietuvo Gamtos Fondas, και SimonaPronckuté, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών. Το ακροατήριο έγινε ενεργός συμμετέχων καθοδηγώντας τη συζήτηση με απαντήσεις σε κουίζ, δημοσκοπήσεις και ερωτήσεις προς τους ομιλητές, όλοι τροφοδοτούμενοι από το εργαλείο αλληλεπίδρασης Slido.

Είναι «αργά» καλό για τη δημοκρατία;

Ο Andrius Tapinas εγκαινιάζει τη συζήτηση με συζήτηση σχετικά με τη λέξη «αργά» και τις θετικές ή αρνητικές συνειρέσεις της σε σχέση με τη δημοκρατία. 

Ο Edmundas Greimas συνέκρινε τη δημοκρατία με έναν πίνακα ζωγραφικής και τους πολίτες με καλλιτέχνες — ενώ έχετε τις βασικές αρχές (ελευθερία του λόγου, εκλογές), πρέπει να εργαστείτε σχολαστικά.

«Χρειαζόμαστε χρόνο για τη δημιουργία πραγματικής δημοκρατίας», δήλωσε, προσθέτοντας ότι «η δημοκρατία πρέπει να είναι μια πραγματική τέχνη που προέρχεται από την καρδιά σας, από τα συναισθήματά σας· πρέπει να το δημιουργήσετε ο ίδιος.»

Ο Tomas Jakutavičius υποστήριξε αυτή την άποψη ότι οι πολίτες δημιουργούν μια αργή, συνεχή ανάπτυξη και βελτίωση της δημοκρατίας, λέγοντας «Είμαστε όλοι μαζί σε βραδεία δημοκρατία· είμαστε όλοι αργούς ηγέτες της δημοκρατίας.»

Ο Pascal Herry είδε επίσης θετικότητα στη λέξη «slow». Σημείωσε ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ εξακολουθεί να θεωρείται μάλλον αργή. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι είναι αδύνατο να ληφθούν δημοκρατικές αποφάσεις εάν δεν παρέχετε ευκαιρίες σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και σε όλους τους πολίτες να εκφράσουν και να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντά τους. Λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις και των 28 κρατών μελών και 500 εκατομμυρίων πολιτών χρειάζονται χρόνο, αλλά και χρόνο σημαίνει ποιότητα, δήλωσε. 

Συγκεκριμένα, επικεντρώθηκε στις αλλαγές που προσπαθεί να εφαρμόσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να βελτιώσει την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, ιδίως την αναθεώρηση του μέσου ώστε να καταστεί λιγότερο πολύπλοκη και πιο δημοκρατική, το φόρουμ συνεργασίας και ανταλλαγής γνώσεων και το επιγραμμικό σύστημα συγκέντρωσης υπογραφών.  

Αντιθέτως, η Simona Pronckuté τόνισε την ανάγκη για γρήγορες λύσεις και γρήγορα εργαλεία προκειμένου οι άνθρωποι να παραμένουν δραστήριοι και να παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους για δημοκρατία με δύναμη των πολιτών. Ταυτόχρονα, αναγνώρισε ότι ορισμένα εργαλεία — όπως οι αναφορές προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο — είναι γρήγορα και εύκολα στην υποβολή τους, αλλά συνήθως αφορούν μικρά, τοπικά προβλήματα, ενώ άλλα — όπως η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών — έχουν ως στόχο να επιφέρουν αλλαγές σε επίπεδο ΕΕ και, ως εκ τούτου, απαιτούν συνεργασία και περισσότερο χρόνο. 

Στη συνέχεια, οι ομιλητές συγκρίνουν τη στάση έναντι της δημοκρατίας στα παλαιά κράτη μέλη με τη στάση των νέων — δηλαδή των χωρών της Βαλτικής και των Βαλκανίων. Συγκεκριμένα, δήλωσαν ότι, όταν τα νεότερα κράτη μέλη προσχώρησαν στην ΕΕ, φιλοδοξούσαν να επιτύχουν το υψηλό βιοτικό επίπεδο που παρατηρείται στη Γαλλία ή τη Γερμανία, για παράδειγμα. Αυτό, είπε, είναι ο λόγος για τον οποίο η νέα Ευρώπη επιθυμεί την ταχεία δημοκρατία καλύτερα — είχε τις δημοκρατίες τους για πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και πιστεύει ότι, εάν δεν είναι αρκετά γρήγορα, δεν θα μπορέσουν να καλύψουν την υστέρηση.

Συνιστά η ταχεία τεχνολογία απειλή για τη δημοκρατία;

«Όταν μιλάτε για μια ψηφιακή επανάσταση, είναι το είδος της επανάστασης που δεν ζητήθηκε από κανέναν» — με αυτά τα λόγια, ο κ. Ταπίνα άνοιξε θεαματικά το δεύτερο θέμα συζήτησης ρωτώντας αν η τεχνολογία θεωρείται απειλή ή ευκαιρία.

Η συζήτηση αφορούσε τα εξής:

• πώς η τεχνολογία συνιστά απειλή δικτυοπαραβίασης για τα συστήματα ΤΠ, καθώς και για τις εκλογές, και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τόσο πολλές χώρες φοβούνται να εισαγάγουν ψηφιακή δημοσκόπηση·
• πόσα διαθέσιμα στοιχεία έχουμε φτάσει σε ένα κράτος όπου έχουμε υπερφορτωθεί και επιβραδυνθεί από αυτό.

«Η υπέρβαση δεδομένων επιβραδύνει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων», δήλωσε ο κ. Greimas. Αυτά τα σύγχρονα προβλήματα είναι κάτι για το οποίο δεν έχουμε έτοιμες απαντήσεις και λύσεις, αλλά θα ξεπεραστούν αργά με την πάροδο του χρόνου, πρόσθεσε. Το σημαντικό μήνυμα είναι ότι «πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τεχνολογίες». 

Πρωτοβουλίες με πρωτοβουλία των πολιτών σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο

Μια σύντομη δημοσκόπηση σχετικά με την ερώτηση «Έχει συμμετάσχει κάποιος από εσάς σε μια πρωτοβουλία με πρωτοβουλία των πολιτών, σε τοπικό, εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο;» έδειξε ένα ισορροπημένο αποτέλεσμα, με 48 % να απαντά ναι και 52 % να απαντά όχι. Ο κ. Ταπίνας επεσήμανε ότι μπορεί να υπάρχει ενεργητική και παθητική συμμετοχή και ότι μπορούμε να συμμετέχουμε ενεργά στην κοινωνία των πολιτών χωρίς να το γνωρίζουμε πλήρως.

Ο κ. Herry αναφέρεται στη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής πριν από περίπου 30 χρόνια, η οποία εισήγαγε την έννοια της εταιρικής σχέσης μεταξύ τοπικού και ευρωπαϊκού επιπέδου. Επισημαίνει ότι η Λιθουανία κάνει πολύ καλή χρήση αυτής της δυνατότητας και ότι υπάρχουν αρκετά ορατά παραδείγματα στο Birstonas, όπως έργα αναζωογόνησης ή έργα διασυνοριακής συνεργασίας με την Πολωνία.

«Τα περισσότερα από τα έργα που υλοποιούνται εδώ στη Λιθουανία με τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ είναι συμμετοχικά», δήλωσε. «Βασίζονται σε τοπικά σχέδια με ευρωπαϊκή γεύση.»

Στη συνέχεια, οι ομιλητές αντάλλαξαν παραδείγματα εργαλείων και πρωτοβουλιών συμμετοχικής δημοκρατίας σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, για τα οποία εργάστηκαν και υποστήριξαν.

Ο κ. Jakutavičius μιλά για δύο τοπικές λιθουανικές πρωτοβουλίες. Η μία είχε ως επίκεντρο λίγα παιδιά σε μια μικρή λιθουανική πόλη που επιθυμούσαν την ανακαίνιση του πάρκου τροχοπέδιλων τους, καθώς βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση. Πήγαγαν απλώς στον δήμαρχο τους, ο οποίος συμφώνησε να το επισκευάσει.

«Δεν έχει σημασία αν είστε γηραιός ή νεαρός, η φωνή σας μπορεί να ακουστεί», δήλωσε. «Πρέπει να μιλήσετε.»

Ένα άλλο παράδειγμα που ανέφερε ήταν μια πρωτοβουλία για την προώθηση του καθαρισμού των δασών.

«Θέλαμε να απολαύσουμε μια χαλαρή, ευχάριστη βλάστηση στο δάσος, οπότε αποφασίσαμε να το καθαρίσουμε», δήλωσε. «Ενθαρρύνουμε τους εργάτες να παίρνουν μαζί τους μια τσάντα κάθε φορά που λειτουργούν και παραλαμβάνουν τα σκουπίδια. Η πρωτοβουλία σημείωσε μεγάλη επιτυχία.»

Ο κ. Greimas μοιράστηκε την εμπειρία του από τον τομέα της διατήρησης της φύσης, εξετάζοντας εκ νέου τα δάση. Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που ο ίδιος και άλλοι προσπαθούσαν να επιλύσουν ήταν η αποψίλωση των δασών το καλοκαίρι, καθώς αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις στο δασικό περιβάλλον. Θα μπορούσαν να επιτύχουν μόνο μερικό κέρδος — η κοπή των δασών το καλοκαίρι απαγορεύεται πλέον στις προστατευόμενες περιοχές.

«Αυτό δείχνει ότι, ακόμη και αν δεν επιτύχετε πλήρως αυτό που προτίθεστε να κάνετε, οι ενέργειές σας στην ομιλία σας μπορούν να έχουν θετικό αντίκτυπο», δήλωσε.

Τόνισε ότι είναι σημαντικό να αναληφθεί δράση — «όταν βλέπετε ένα πρόβλημα, απευθύνεστε γραπτώς στον δήμο. Τότε ίσως περισσότεροι άνθρωποι θα διαπιστώσουν το πρόβλημα και μπορείτε από κοινού να αποστείλετε επιστολή στον Πρόεδρο. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο τα μικρά προβλήματα καθίστανται μεγαλύτερα προβλήματα.»

Ο κ. Pronckuté λαμβάνει μέρος στη συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τάσσεται υπέρ της ελβετικής ιδέας για τα δημοψηφίσματα της ΕΕ — ένα εργαλείο που επί του παρόντος δεν υπάρχει στην πράξη στην Ένωση. Επίσης, συμμερίζεται την άποψή της σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών, εξηγώντας ότι έχουν καταχωριστεί περισσότερες από 60 πρωτοβουλίες, αλλά μόνο τέσσερις επιτυχημένες και καμία δεν οδήγησε σε νομοθετική αλλαγή.

«Ως πρόβλημα, διαπιστώνουμε ότι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών είναι υπερβολικά περίπλοκη και όχι πολύ φιλική προς τον χρήστη», δήλωσε. «Για παράδειγμα, οι απαιτήσεις δεδομένων — τα ζητούμενα δεδομένα είναι υπερβολικά υψηλά και, ως εκ τούτου, εμποδίζουν την ένταξη ατόμων. Είναι σημαντικό να υπάρχουν αποτελεσματικά εργαλεία που να μπορούν να κάνουν τους πολίτες να αισθάνονται ότι μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική της ΕΕ.»

Ωστόσο, τόνισε τα θετικά αποτελέσματα μιας πρωτοβουλίας πολιτών, ακόμη και αν δεν οδηγεί σε νομοθετικές προτάσεις, λαμβάνοντας ως παράδειγμα την πρωτοβουλία «Stop Vivisection» (Σταματήστε τη ζωοτομία), η οποία αποσκοπούσε στην παύση των δοκιμών σε ζώα. Παρά το γεγονός ότι δεν οδήγησε σε νομοθετική πρόταση, η εκστρατεία αύξησε την ευαισθητοποίηση σχετικά με το ζήτημα, δημιούργησε ένα διακρατικό δίκτυο και κινητοποίησε ανθρώπους. Ενίσχυσε την κοινωνία των πολιτών συνολικά σε επίπεδο ΕΕ.

«Ενδεχομένως δεν νικήσαμε τον πόλεμο, αλλά κερδίσαμε τη μάχη», δήλωσε.

Ο κ. Jakutavičius, από τη Λιθουανική Ομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, μίλησε για την άμεση εμπειρία της οργάνωσής του όσον αφορά τον συντονισμό της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών «Right2Water». «Δεν σκεφτούμε ποτέ κάτι τέτοιο — ακούγεται ως δικαίωμα στη γέννηση, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν όλοι οι πολίτες της ΕΕ πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό και αποχέτευση», δήλωσε. «Χρειαζόμαστε περισσότερες από 8 000 υπογραφές στη Λιθουανία για να επιτύχουμε το κατώτατο όριο, και συγκεντρώσαμε 20.000 υπογραφές.»

Ο κ. Herry συνοψίζει όλες τις διάφορες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ που προωθούν τη συμμετοχή των πολιτών και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Ειδικότερα, τόνισε το θεματολόγιο της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας, στο πλαίσιο του οποίου διοργανώνονται περίπου 100 διαβουλεύσεις κάθε χρόνο. Ενθάρρυνε το ακροατήριο να ελέγξει τον ιστότοπο «Πείτε την άποψή σας» και να εγγραφεί, ώστε να λαμβάνει ειδοποιήσεις κάθε φορά που ξεκινά μια νέα διαβούλευση. 

«Στη δημοκρατία, έχουμε μια ουσιαστική συνιστώσα — τους πολίτες και τον ενθουσιασμό που προέρχεται από την κοινωνία και αυτός θα πρέπει να είναι η κινητήρια δύναμη της δημοκρατίας», κατέληξε η κα Pronckuté.