Butent! Festival, il-Litwanja: 90 diskussjoni, 200 kelliem u 6 000 ċittadin jiddefendu d-demokrazija

Minn Yana Pargova, Maniġer tal-Kampanja @ EUTakeTheInitiative, GOPA Com.

Il-pjan Direzzjonali tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej stabbilixxa t-tinda tiegħu għal jumejn fil-festival ta’ diskussjoni fil-beraħ Butent! li sar f’Birštonas, il-Litwanja, fit-7 – 8 ta’ Settembru 2018. Ispirat mill-festivals tad-demokrazija fl-Iskandinavja u l-Baltiċi, Butent! iċċelebra t-tieni edizzjoni tiegħu b’aktar minn 90 diskussjoni, 200 kelliem u 6 000 festivalgoer. Iċ-ċittadini, in-negozji, l-akkademiċi, il-politiċi u l-NGOs ingħaqdu flimkien biex jippromwovu kultura ta’ diskussjoni u smigħ, tolleranza u involviment ċiviku.

Bil-Litwan, l-isem tal-festival ifisser “jagħmel sens” — jew il-mument fejn ċittadini differenti jingħaqdu madwar idea u jaqblu dwar pjan biex dan iseħħ. Xejn ma jista’ jirrifletti aħjar x’inhi l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej u għamel sens assolut li tkun hemm. Organizzajna dibattitu dwar kif id-demokrazija mmexxija miċ-ċittadini tista’ taħdem f’dinja ta’ teknoloġija avvanzata li timxi malajr. Urejna wkoll il-kabina tar-ritratti tagħna li qed tivvjaġġa, filwaqt li stedinna lin-nies jitkellmu dwar l-ideat tagħhom u jmexxuhom fuq vjaġġ madwar l-Ewropa biex isibu ċittadini u sħab tal-istess fehma.   

Id-dibattitu “Nistgħu naffordjaw demokrazija bil-mod f’dinja b’ritmu mgħaġġel?” ġie mmoderat minn Andrius Tapinas, ġurnalist u fundatur ta’ Laisves TV. Ingħaqad miegħu Pascal Herry, kap tat-tim tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej fil-Kummissjoni Ewropea; Tomas Jakutavičius, president tal-Kunsill taż-Żgħażagħ fil-Federazzjoni tat-Trejdjunjins tal-Industrija tal-Litwanja; Edmundas Greimas, direttur ta’ Lietuvo Gamtos Fondas, u Simona Pronckuté, membru tal-bord fil-Kampanja tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej. L-udjenza saret parteċipant attiv billi tiggwida d-dibattitu bi tweġibiet għal kwiżż, stħarriġ u mistoqsijiet lill-kelliema, kollha mmexxija mill-għodda ta’ interazzjoni Slido.

Huwa “bil-mod” tajjeb għad-demokrazija?

Andrius Tapinas nieda d-dibattitu b’diskussjoni dwar il-kelma “bil-mod” u l-konnotazzjonijiet pożittivi jew negattivi tagħha fir-rigward tad-demokrazija. 

Edmundas Greimas qabbel id-demokrazija ma’ pittura u ċ-ċittadini għall-artisti — filwaqt li għandek il-prinċipji ewlenin (il-libertà tal-espressjoni, l-elezzjonijiet), trid taħdem fuqhom b’mod metikoluż.

“Għandna bżonn iż-żmien għall-ħolqien ta’ demokrazija vera,” huwa qal, u żied jgħid li “d-demokrazija trid tkun arti vera li ġejja minn qalbek, mill-emozzjonijiet tiegħek; trid toħloqha inti stess.”

Tomas Jakutavičius appoġġja din il-fehma taċ-ċittadini li joħolqu demokrazija bil-mod, li kontinwament tiżviluppa u ttejjeb, filwaqt li qal “Aħna lkoll flimkien f’demokrazija bil-mod; aħna lkoll mexxejja tad-demokrazija bil-mod.”

Pascal Herry ra wkoll il-pożittività fil-kelma “bil-mod”. Huwa nnota li l-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-UE għadu meqjus bħala pjuttost bil-mod. Madankollu, huwa żied jgħid li huwa impossibbli li jittieħdu deċiżjonijiet demokratiċi jekk ma tipprovdix opportunitajiet għal gruppi differenti fis-soċjetà u għaċ-ċittadini kollha biex jesprimu u jirrappreżentaw l-interessi tagħhom. Huwa qal li meta wieħed iqis il-fehmiet tas-28 Stat Membru kollha u 500 miljun ċittadin jieħu ż-żmien, iżda ż-żmien ifisser ukoll il-kwalità. 

B’mod konkret, huwa ffoka fuq il-bidliet li l-Kummissjoni Ewropea qed tipprova timplimenta sabiex ittejjeb l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej, b’mod partikolari r-reviżjoni tal-istrument biex issir inqas kumplessa u aktar demokratika, il-forum ta’ kollaborazzjoni u ta’ kondiviżjoni tal-għarfien u s-sistema online għall-ġbir tal-firem.  

B’kuntrast ma’ dan, Simona Pronckuté enfasizzat il-ħtieġa għal soluzzjonijiet rapidi u għodod rapidi sabiex in-nies jinżammu motivati u biex jintwerew ir-riżultati tal-isforzi tagħhom ta’ demokrazija mmexxija miċ-ċittadini. Fl-istess ħin, hija rrikonoxxiet li xi għodod — bħall-petizzjonijiet lill-Parlament Ewropew — huma rapidi u faċli biex jitressqu iżda normalment jindirizzaw problemi żgħar u lokali filwaqt li oħrajn — bħall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej — għandhom l-għan li jġibu bidla fil-livell tal-UE u għalhekk jeħtieġu kollaborazzjoni u aktar żmien. 

Il-kelliema komplew iqabblu l-attitudni lejn id-demokrazija fl-Istati Membri l-qodma ma’ dik fil-pajjiżi l-ġodda — jiġifieri l-pajjiżi Baltiċi u l-Balkani. B’mod speċifiku, huma qalu li meta l-Istati Membri l-ġodda ssieħbu fl-UE huma aspiraw li jilħqu l-istandards ta’ għajxien għoljin li jinsabu fi Franza jew fil-Ġermanja, pereżempju. Dan, qalu, huwa għaliex l-Ewropa l-ġdida tixbaħ id-demokrazija rapida aħjar — kellhom id-demokraziji tagħhom għal żmien ħafna iqsar u jemmnu li, jekk ma jkunux rapidi biżżejjed, ma jkunux jistgħu jlaħħqu.

It-teknoloġija mgħaġġla hija theddida għad-demokrazija?

“Meta titkellem dwar rivoluzzjoni diġitali, hija t-tip ta’ rivoluzzjoni li ħadd ma talab għaliha” — b’dan il-kliem, is-Sur Tapinas fetaħ b’mod brillanti t-tieni suġġett ta’ diskussjoni filwaqt li staqsa jekk it-teknoloġija hijiex meqjusa bħala theddida jew opportunità.

Id-diskussjoni semmiet:

• kif it-teknoloġija toħloq theddida ta’ hacking għas-sistemi tal-IT, kif ukoll l-elezzjonijiet, u huwa għalhekk li tant pajjiżi jibżgħu li jintroduċu votazzjoni diġitali;
• kemm hemm data disponibbli li wasalna fi stat fejn aħna mgħobbija żżejjed u battejna.

“L-eċċess ta’ data ma jgħaddix mill-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet,” qal is-Sur Greimas. Huwa żied jgħid li dawn il-problemi kontemporanji huma xi ħaġa li ma għandniex tweġibiet u soluzzjonijiet lesti għalihom, iżda dawn se jingħelbu bil-mod maż-żmien. Il-messaġġ importanti huwa li “jeħtieġ li nużaw it-teknoloġiji”. 

Inizjattivi mmexxija miċ-ċittadini fuq livell lokali, nazzjonali u Ewropew

Stħarriġ rapidu tal-udjenza dwar il-mistoqsija “Ipparteċipajt f’inizjattiva mmexxija miċ-ċittadini, fuq livell lokali, nazzjonali jew Ewropew?” wera riżultat ibbilanċjat b’ 48 % iwieġbu iva u 52 % wieġbu le s-Sur Tapinas indika li jista’ jkun hemm parteċipazzjoni attiva u passiva, u li nistgħu nkunu parti attiva tas-soċjetà ċivili mingħajr ma nkunu kompletament konxji minnha.

Is-Sur Herry irrefera għar-riforma tal-politika reġjonali Ewropea madwar 30 sena ilu, li introduċiet il-kunċett ta’ sħubija bejn il-livelli lokali u Ewropej. Huwa indika li l-Litwanja kienet qed tagħmel użu tajjeb ħafna minn dan u li kien hemm diversi eżempji viżibbli f’Birstonas, bħal proġetti ta’ riġenerazzjoni jew proġetti ta’ kooperazzjoni transfruntiera mal-Polonja.

“Il-biċċa l-kbira tal-proġetti stabbiliti hawnhekk fil-Litwanja bil-fondi strutturali tal-UE huma parteċipattivi,” huwa qal. “Huma bbażati fuq proġetti lokali b’togħma Ewropea.”

Il-kelliema komplew jaqsmu eżempji ta’ għodod u inizjattivi tad-demokrazija parteċipattiva fil-livelli lokali, nazzjonali u Ewropej li ħadmu fuqhom u appoġġjaw.

Is-Sur Jakutavičius tkellem dwar żewġ inizjattivi lokali Litwani. Wieħed iċċentra madwar ftit tfal f’belt żgħira Litwana li riedu li l-park tar-rebekkini tagħhom jiġi rinnovat peress li kien f’kundizzjoni ħażina ħafna. Huma sempliċiment marru għand is-sindku tagħhom li qabel li jsewwiha.

“Ma tagħmilx differenza jekk int anzjan jew żagħżugħ, leħnek jista’ jinstema’,” huwa qal. “Jeħtieġ li titkellem.”

Eżempju ieħor li huwa qasam kien dwar inizjattiva li tippromwovi t-tindif tal-foresti.

“Xtaqna ngawdu art aktar laxka u pjaċevoli fil-foresta, għalhekk iddeċidejna li nnaddfuha,” huwa qal. “Ħeġġiġna lill-joggers jieħdu borża magħhom kull darba li jkunu qed jaħdmu u jiġbru l-iskart. L-inizjattiva kompliet tikseb suċċess kbir.”

Is-Sur Greimas qasam l-esperjenza tiegħu mis-settur tal-konservazzjoni tan-natura, u reġa’ indirizza l-foresti. Problema partikolari li hu u oħrajn kienu qed jippruvaw isolvu kienet il-qtugħ tal-foresti fis-sajf peress li dan għandu effett detrimentali fuq l-ambjent tal-foresti. Dawn jistgħu jiksbu biss rebħa parzjali — il-qtugħ tal-foresti fis-sajf issa huwa pprojbit f’żoni protetti.

“Dan juri li anke jekk ma tiksibx dak li biħsiebek tagħmel, l-azzjonijiet tiegħek biex titkellem jista’ jkollhom effett pożittiv,” huwa qal.

Huwa enfasizza li huwa importanti li taġixxi — “meta tara problema, ikteb lill-muniċipalità. Imbagħad forsi aktar nies jindunaw bil-problema u flimkien tista’ tikteb ittra lill-President. Dan huwa kemm problemi żgħar isiru aktar preokkupanti.”

Is-Sur Pronckuté ħa d-diskussjoni fil-livell Ewropew u tkellem favur l-idea Żvizzera għal referenda tal-UE — għodda li attwalment ma teżistix fil-prattika fl-Unjoni. Hija kkondividiet ukoll l-opinjoni tagħha dwar l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej fejn spjegat li kien hemm aktar minn 60 inizjattiva rreġistrata iżda erba’ inizjattivi ta’ suċċess biss u l-ebda waħda ma wasslet għal bidla leġiżlattiva.

“Bħala problema, aħna naraw li l-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej hija kumplessa wisq u mhux faċli ħafna għall-utent,” qalet. “Pereżempju, ir-rekwiżiti tad-data — id-data mitluba hija wisq u għalhekk tipprevjeni lin-nies milli jissieħbu. Huwa importanti li jkun hemm għodod effettivi li jistgħu jwasslu biex iċ-ċittadini jħossu li jistgħu jaffettwaw il-politika tal-UE.”

Madankollu, kompliet tenfasizza l-effetti pożittivi ta’ inizjattiva taċ-ċittadini anke jekk din ma twassalx għal proposti leġiżlattivi, filwaqt li ħadet l-inizjattiva “Stop Vivisection”, li kellha l-għan li twaqqaf l-ittestjar fuq l-annimali, bħala eżempju. Minkejja li ma wasslitx għal proposta leġiżlattiva, il-kampanja qajmet kuxjenza dwar il-kwistjoni, ħolqot netwerk bejn il-pajjiżi u mmobilizzat lin-nies. Dan saħħaħ is-soċjetà ċivili fil-livell tal-UE b’mod ġenerali.

“Forsi ma rnexxilniex il-gwerra, iżda rbaħna l-battalja”, qalet.

Is-Sur Jakutavičius, mill-Federazzjoni tat-Trejdjunjins tal-Industrija Litwana, tkellem dwar l-esperjenza diretta tal-organizzazzjoni tiegħu fil-koordinazzjoni tal-inizjattiva taċ-ċittadini Ewropej “Right2Water”. “Qatt ma naħsbu dwar dan — dan jinstema’ bħala dritt tat-twelid, iżda r-realtà mhux iċ-ċittadini kollha tal-UE għandhom aċċess għal ilma tax-xorb nadif u sanità,” huwa qal. “Kellna bżonn aktar minn 8 000 firma fil-Litwanja sabiex nilħqu l-livell limitu, u ġbarna 20 000.”

Is-Sur Herry ġabar fil-qosor l-inizjattivi differenti kollha fil-livell tal-UE li jippromwovu l-parteċipazzjoni taċ-ċittadini u ċ-ċittadinanza attiva. B’mod partikolari, huwa enfasizza l-aġenda tal-Kummissjoni għal Regolamentazzjoni Aħjar li fil-kuntest tagħha jiġu organizzati madwar 100 konsultazzjoni kull sena. Huwa ħeġġeġ lill-udjenza tiċċekkja s-sit web “Semma’ leħnek” u tirreġistra sabiex tirċievi notifiki kull darba li titnieda konsultazzjoni ġdida. 

“Fid-demokrazija, għandna komponent essenzjali — iċ-ċittadini, u l-entużjażmu li ġej mis-soċjetà u dan għandu jkun il-mutur tad-demokrazija”, ikkonkludiet is-Sinjura Pronckuté.