Δημοκρατική εμβάθυνση και ευημερία στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η μεγάλη αντίφαση

Ως πολίτες της Ένωσης ζούμε σε έναν χώρο ελευθερίας, τον ευρωπαϊκό χώρο, σκεφτούμε ελεύθερα, εκφράζουμε τους εαυτούς μας ελεύθερα, επιλέγουμε ελεύθερα και κυκλοφορούμε ελεύθερα. Χωρίς περιορισμούς μπορούμε να βιώσουμε την Ευρώπη στις πολλές διαφορετικές μορφές της, μπορούμε να είμαστε αυτό που θέλουμε ως πολίτες, ως έθνη και ως χωριστές ταυτότητες. Μπορούμε να σπουδάσουμε και να εργαστούμε οπουδήποτε στην ΕΕ, μοιραζόμαστε το κοινό νόμισμα και η θέση μας στον κόσμο είναι ισχυρή.

Ως πολίτες της Ένωσης ζούμε αποσυνδεδεμένοι από το νέο σύστημα διακυβέρνησης, σε έναν χώρο ελευθερίας, η ελευθερία πολιτικής επιλογής είναι αδύναμη. Ποιος καθορίζει το μέλλον της Ευρώπης, από ποιον παίρνουν εντολές, από πού αντλούν τη νομιμότητά τους; Παραδώσαμε την κυριαρχία μας σε διακρατικές δομές που δεν ελέγχουμε, ποιος ασκεί την κυριαρχία και για ποιον; Πώς νομοθετεί η ορισθείσα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ποιος υπαγορεύει και ποιος κρίνει τη νομοθεσία της; Πόση πολιτική εξουσία διαθέτει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πόσα διαθέτει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο; Ρητορικά ζητήματα, κρίσιμες αποφάσεις στην ΕΕ λαμβάνονται σύμφωνα με την εξουσία οποιουδήποτε εκφράζεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, σε κλειστές αίθουσες όπου η πολιτική και ιδίως η οικονομική δύναμη κάθε χώρας είναι ο κρίσιμος παράγοντας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνει τη νομική μορφή και καθιστά τις αποφάσεις ακατάλληλες, ενώ η διαδικασία συναπόφασης καθιστά τις αποφάσεις εν μέρει δημοκρατικές. Πόσο εύκολο οι πολίτες της ένωσης να ακολουθήσουν αυτές τις αποφάσεις της λαβρινθίνης, ποιος μπορεί να χαιρετίσει και σε ποιον μπορούν να αναθέσουν ευθύνες; Το ευρωπαϊκό μοντέλο διακυβέρνησης στερείται λογοδοσίας, στερείται δημοκρατικού ελέγχου και στερείται λαϊκής εντολής. Αναδύονται πολιτικές κάστες, οι οποίες ορίζονται με διαδικασίες που είναι δύσκολες για τον απλό πολίτη, απλές εκλογές από τους πολίτες μοιάζει παλιές, και εκείνος που έχει τη δύναμη στην Ευρώπη γνωρίζει το «καλό» της Ευρώπης καλύτερα απ’ ό,τι οποιοσδήποτε άλλος. Συχνά, η Ευρώπη συζητά τις αξίες ως κάλυψη των δικών της σφαλμάτων, η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή αποκρύπτει ότι είμαστε ένας από τους μεγαλύτερους ρυπαίνοντες στον κόσμο, η συζήτηση για την ειρήνη αποκρύπτει ότι είμαστε ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους όπλων και ο σκεπτικισμός που εκφράζουμε για τον αυταρχισμό που επικρατεί σε μεγάλο μέρος του κόσμου κρύβει το δικό μας δημοκρατικό έλλειμμα.

Οικονομικός γίγαντας και πολιτικός νανισμός

Η ΕΕ δεν διαθέτει πολιτική αυτονομία, τα ζητήματα της ΕΕ αντιμετωπίζονται με βάση χωριστά συμφέροντα, οι λύσεις είναι κανονιστικές και όχι μεταρρυθμιστικές και, στις περισσότερες περιπτώσεις, πραγματοποιούνται συμβιβασμοί και μικρά βήματα ενώ ο κόσμος αλλάζει ριζικά. Ο τρόπος με τον οποίο οι αποφάσεις αναπαράγουν τις ανισότητες και δεν δίνει στην ΕΕ την ώθηση που χρειάζεται. Πολλές φορές, οι εθνικές κυβερνήσεις μοιάζουν αποδιοπομπαίοι, οι μόνοι υπόλογοι, οι μόνοι που εκτίθενται σε συζητήσεις και εκλογικές διαφωνίες. Ένα πλαίσιο που αποκρύπτει την πολιτική ανεπάρκεια των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, την αδυναμία τους να προσεγγίσουν την ΕΕ ως έχει, ως ένα σύστημα στενά αλληλεξαρτώμενων οντοτήτων που απαιτεί συνεκτική προσέγγιση. Η ΕΕ στερείται σαφώς καθορισμένης ηγεσίας που να καλύπτει το σύνολο, να λαμβάνει αποφάσεις για το σύνολο, να αντλεί εξουσίες και κύρος από το σύνολο, που ενώνει το σύνολο.

Τι ζητούμε

Ως ευρωπαίοι πολίτες, ζητούμε το δικαίωμα ψήφου όσων εκφράζουν κυριαρχία στην ΕΕ, με βάση την ασφάλεια, την κοινωνική συνοχή και την ευημερία όλων μας. Τρεις διαδοχικές κρίσεις, η κρίση χρέους, η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία, αναδεικνύουν την ανάγκη. Μια ευρωπαϊκή διακυβέρνηση ορφανή από δημοκρατικές διαδικασίες αποτελεί οπισθοδρόμηση του αυταρχισμού από τον οποίο οι λαοί μας υποφέρουν και αγωνίστηκαν για να διαφύγουν. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για ευρωπαϊκή αρχή που θα αντλεί το κύρος και την αποδοχή της από τους λαούς της Ευρώπης, η οποία νομιμοποιείται στη συνείδηση των λαών της Ευρώπης. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά που θα καταστήσουν την ευρωπαϊκή αρχή γρήγορη και αποτελεσματική στις αποφάσεις της, θα την καταστήσουν τον συνεκτικό δεσμό μεταξύ μας και όχι τις χειραγωγήσεις και το υπόβαθρο, και όχι την έκφραση εξουσίας από τα ισχυρότερα προς τα ασθενέστερα.

Αναγνωρίζουμε ότι η μετάβαση σε μια σαφή ευρωπαϊκή αρχή που μας εκπροσωπεί δημοκρατικά δεν είναι εύκολη, αλλά είναι αναγκαία και αναπόφευκτη. Είναι καιρός το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα να σταματήσει ως σχέδιο αλλά να αποκτήσει επίσημο και ενεργό χαρακτήρα, και είναι καθήκον της ΕΕ να ενημερώσει τους πολίτες για την ανάγκη ενός ευρωπαϊκού συντάγματος που θα ορίζει ένα συνεκτικό ευρωπαϊκό κράτος.

Ο δημόσιος διάλογος μπορεί να δώσει ελπίδες. Σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο όπου αναδύονται νέες δυνάμεις, όπου ο αυταρχισμός διαδίδεται, ενώνεται πολιτικά, η δημοκρατική Ευρώπη θα υπερασπίζεται τις αξίες της, θα έχει ισχυρή παρουσία, θα παραμείνει ένας τόπος ευημερίας και ελευθερίας. Μαζί μπορούμε να κερδίσουμε.

Ο δημόσιος διάλογος μπορεί να διασκεδάσει τους φόβους, σε αυτή τη συζήτηση: Ο πλούτος θα συνειδητοποιήσει ότι η συνετή μεταβίβαση ομοσπονδιακών κεφαλαίων δεν θα τους στερήσει πλούτο, αλλά θα δημιουργήσει πλούτο στον οποίο μπορούν να πάρουν ένα κομμάτι, όπως υπάρχουν τέτοια ιστορικά παραδείγματα. Οι υπέρμαχοι της εθνικής ασφάλειας θα συνειδητοποιήσουν ότι ένα πανευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας διασφαλίζει αποτελεσματικότερα τη σταθερότητα, αποτρέποντας τις περιφερειακές συγκρούσεις και τις επακόλουθες προσφυγικές ροές, διασφαλίζει την απρόσκοπτη πρόσβαση στους φυσικούς πόρους και σταθεροποιεί τις τιμές των αγαθών. Οι υποστηρικτές ενός μικρότερου κράτους θα συνειδητοποιήσουν ότι μια ισχυρή υπερεθνική κρατική δομή μπορεί να στηρίξει καλύτερα την αυτάρκεια και την καινοτομία, να τονώσει την παραγωγικότητα, να προστατεύσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και τη γεωργική παραγωγή, ενώ άλλες μεγάλες χώρες έχουν επιτύχει και έχουν αποκτήσει ηγετικό ρόλο. Οι υπέρμαχοι της εθνικής ταυτότητας θα συνειδητοποιήσουν ότι καμία ταυτότητα δεν εξομοιώνεται, αλλά ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα ενισχύεται και αποτελεί την ευρωπαϊκή ταυτότητα εγγύηση για την εθνική, φυλετική, σεξουαλική ή οποιαδήποτε άλλη ταυτότητα.

Είμαστε μαθητές από σχολείο στην Ελλάδα, συζητήσαμε λεπτομερώς τι είναι η ΕΕ, πώς μας επηρεάζει και πώς εμείς, ως πολίτες του αύριο, μπορούμε να την επηρεάσουμε. Βλέπουμε την ιστορία να εξελίσσεται, υλοποιούμε τις βαθιές και ισχυρές σχέσεις που αναπτύσσονται στην Ευρώπη. Σε αυτό το νέο διευρυμένο πλαίσιο, ζητούμε την ουσιαστική ψηφοφορία, ζητούμε να είμαστε εκείνοι που εκχωρούν εξουσίες σε υπερεθνικό επίπεδο, με στόχο τη διασφάλιση των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας, την έκφραση των αιτημάτων μας, την ανάπτυξη ισορροπημένων σχέσεων, την αποφυγή συγκρούσεων, τη βελτίωση της συνεργασίας και τη συλλογική πρόοδο. Δεν δεχόμαστε τα μέλη των επιτροπών και των συμβουλίων να αποφασίζουν σε περίπτωση απουσίας μας. Δεν αποδεχόμαστε τον κινεζικό χαρακτήρα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής.

Η Ευρώπη, η παλιά ήπειρος, η ήπειρος που γέννησε τη δημοκρατία, τον διαφωτισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος, μπορεί ακόμη να δημιουργήσει ιδέες, ένα διεθνικό σύνταγμα βρίσκεται στις πύλες και όσο νωρίτερα το υλοποιήσουμε τόσο ασφαλέστερα θα είμαστε σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.