Il-każ għal referenda transnazzjonali fl-Unjoni Ewropea

Għat-62 darba f’nofs seklu, il-votanti f’pajjiż fl-Ewropa jieħdu l-opportunità, fit-27 ta’ Settembru, li jiddeċiedu kwistjoni Ewropea fil-kaxxa tal-voti. Madankollu, dawn ir-referenda għadhom ħafna affarijiet nazzjonali u ma jikkumpensawx għan-nuqqas ta’ voti popolari fil-livell pan-Ewropew, jikteb Bruno Kaufmann, awturtal-Passaport tad-Demokrazija Ewropeali għadu kif ġie ppubblikat.   

L-immaġni qabel il-votazzjoni tal-27 ta’ Settembru fl-Isvizzera dwar ftehim ta’ xogħol mal-Unjoni Ewropea hija rfinuta daqs is-soltu. Il-posters tal-kampanja juru t-tpinġija ta’ raġel li jaħdem b’ċinturin li fih stilel tal-UE li jgħaffeġ bil-qiegħ il-kbir tiegħu l-mappa bajda ħamra tal-Iżvizzera. B’din il-viżjoni, il-forzi politiċi wara l-inizjattiva taċ-ċittadini għal “immigrazzjoni moderata” jridu jenfasizzaw il-pressjoni mill-ftehimiet dwar il-moviment liberu, li l-Iżvizzera u l-Unjoni Ewropea qablu dwarhom aktar minn 20 sena ilu.

Minn dak iż-żmien ‘l hawn, diversi aspetti ta’ dan l-arranġament ta’ moviment liberu ġew soġġetti għal dibattiti politiċi — kemm fil-parlamenti kif ukoll fost in-nies. Filwaqt li 67.5 % tal-votanti Żvizzeri approvaw il-ftehim inizjali, diversi estensjonijiet — speċjalment għall-Istati Membri l-ġodda fl-Ewropa Ċentrali — kisbu maġġoranzi pożittivi ta’ 53–59 fil-mija f’erba’ voti popolari oħra matul is-snin 00. Madankollu inizjattiva taċ-ċittadini biex jiġu limitati dawn il-libertajiet (“inizjattiva tal-immigrazzjoni tal-massa”) ħadet rebħa rqiqa fl-2014, li wasslet għal sensiela ta’ rfinar fid-devjazzjonijiet delikati bejn l-Unjoni Ewropea u l-Iżvizzera, stat mhux membru — inkluża l-votazzjoni li jmiss fit-27 ta’ Settembru.

“L-Iżvizzera hija Ewropea ħafna — u l-Ewropa saret ħafna aktar Żvizzera”

“L-ebda pajjiż ieħor fl-Ewropa ma joffri daqstant għodod u proċeduri ta’ involviment dirett miċ-ċittadini fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet bħall-Iżvizzera”, qal Zoltan Pallinger, professur tax-xjenza politika fl-Università ta’ Andrassy f’Budapest. Flimkien ma’ kollegi minn madwar l-Ewropa huwa kkontribwixxa għal rapport komprensiv ikkummissjonat mill-Parlament Ewropew li jivvaluta l-użu u l-futur tad-demokrazija diretta fl-Ewropa u dwar l-Ewropa: “Iżda fir-rigward tal-kwistjonijiet Ewropej, l-Iżvizzera hija Ewropea ħafna — u l-Ewropa saret ħafna aktar Żvizzera”, tikkummenta Pallinger, b’referenza għall-fatt li kważi 30 pajjiż kellhom voti popolari mal-pajjiż kollu dwar kwistjonijiet ta’ integrazzjoni Ewropea mill-1972 ‘l hawn.  

Il-prekursur tal-Unjoni Ewropea tal-lum (li ngħata ismu fl-1992) kien il-Komunità Ewropea tal-Faħam u l-Azzar (stabbilita fl-1952) li żviluppat (fl-1957) fil-Komunità Ekonomika Ewropea. Il-missirijiet fundaturi ta’ dan il-proċess biex jegħlbu l-kunflitti bejn in-nazzjonijiet li wasslu għal ħafna gwerer fl-ewwel nofs tas-seklu 20 ma qablux mal-idea li ċ-ċittadini jiġu inklużi direttament fil-proċess tat-teħid tad-deċiżjonijiet. Il-proġett tagħhom kien dirett kontra l-vjolenza nazzjonalistika tal-passat, xi ħaġa li għal raġunijiet tajbin gawdiet leġittimità kbira fost l-Ewropej ta’ wara l-gwerra. Madankollu, fil-bidu tas-snin 1960, il-President Franċiż Charles de Gaulle beda jifhem li kwalunkwe integrazzjoni ulterjuri fil-livell Ewropew tkun teħtieġ approvazzjoni diretta miċ-ċittadini:

“L-Ewropa ser titwieled fil-jum li fih il-popli differenti jiddeċiedu li jissieħbu b’mod fundamentali. Dan se jkun jeħtieġ referenda”, iddikjarat de Gaulle.

Kostituzzjonalment meħtieġa — jew sempliċiment xierqa

Konsegwentement kienet Franza fejn ġie organizzat l-ewwel referendum nazzjonali dwar l-Ewropa fit-23 ta’ April 1972. Fl-istess sena, anke l-Irlandiż, in-Norveġiż, id-Daniż u l-Isvizzeru setgħu jsemmgħu leħinhom direttament dwar kwistjoni Ewropea. Wara dan il-ftuħ Ewropew għal demokrazija diretta moderna aktar nies ingħataw l-opportunità li jsiru dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet: “Rajna tipi u loġiċi differenti ta’ referenda Ewropej”, jgħid ir-riċerkatur tal-Università ta’ Zurich Fernando Mendez, wieħed mill-koawturi tal-istudju tar-referendum tal-Kummissjoni Ewropea: “Ħafna votazzjonijiet huma meħtieġa kostituzzjonalment bħal pereżempju fl-Irlanda filwaqt li oħrajn huma sempliċiment xierqa pereżempju meta pajjiż ikun irid isir membru tal-Unjoni”. Proċessi oħra ta’ votazzjoni, skattati minn minoranza permezz ta’ inizjattiva taċ-ċittadini jew mill-gvern taħt pressjoni — bħal fil-każ tad-deċiżjoni tal-Prim Ministru Brittaniku David Cameron li jagħmel avviż ta’ plebixxit Brexit-plebiscite -, “huma ħafna aktar ikkumplikati”, jgħid Fernandez, peress li “l-konsegwenzi jistgħu jkunu miftuħa għal diversi interpretazzjonijiet politiċi”.

Storikament il-maġġoranza — madwar żewġ terzi — ta’ referenda nazzjonali dwar l-Ewropa approvaw il-passi ta’ integrazzjoni proposti. “Sibna mill-inqas tliet vantaġġi kbar li jkollna ċ-ċittadini inkarigati mill-Ewropa”, qal Alois Stutzer, professur tal-ekonomija politika fl-Università ta’ Basel: “Il-proġett Ewropew jikseb il-leġittimità, it-triq tal-integrazzjoni hija konformi mal-preferenzi tan-nies u ċ-ċittadini involuti jsiru jafu dwar il-kwistjoni”, jargumenta Stutzer, li r-riċerka tiegħu wriet li fuq ċerti kwistjonijiet Ewropej, l-Iżvizzera medja ġiet infurmata aħjar minn membru medju tal-Bundestag Ġermaniż. Bħal ħafna akkademiċi oħra tal-affarijiet Ewropej, Stutzer jilqa’ l-istabbiliment ta’ referendum pan-Ewropew:

“Proċess ta’ votazzjoni popolari transnazzjonali bħal dan isaħħaħ b’mod ċar l-Unjoni Ewropea u jagħmilha aktar kapaċi tindirizza l-isfidi globali l-kbar.”

Kif innota l-korrispondent Irlandiż tal-UE Dan O ‘Brien, “injetta doża ta’ drama umana fil-makkinarju teknokratiku tal-integrazzjoni fl-UE”.

Il-futur tal-Ewropa — u d-demokrazija diretta moderna

It-62 referendum mal-pajjiż kollu dwar kwistjoni Ewropea fit-27 ta’ Settembru jinsab f’salib it-toroq ieħor tal-istorja Ewropea: Din is-sena l-blokk ta’ 27-il Stat Membru jittama li jikkonkludi l-proċess spiss iebes biex isir il-Brexit u biex tinbeda l- “Konferenza dwar il-Ġejjieni tal-Ewropa”, l-ewwel laqgħa ta’ rieżami kostituzzjonali mill-Konvenzjoni tal-2002–2003 dwar il-Ġejjieni tal-Ewropa.

“Irridu nħeġġu l-parteċipazzjoni attiva taċ-ċittadini f’dan il-proċess”,

qal is-Segretarju tal-Istat għall-Affarijiet Ewropej tal-Kroazja, Andreja Metelko-Zgombić aktar kmieni dan is-sajf. Madankollu, minkejja kemm il-każ normattiv kif ukoll empiriku għall-użu tal-proċess tar-referendum fil-politika Ewropea, ħafna politiċi ewlenin — prinċipalment fost il-kampijiet politiċi li ilhom jiddominaw, id-demokraziji soċjali u l-konservattivi — għadhom xettiċi ħafna fir-rigward tal-kondiviżjoni tal-poter fuq l-Ewropa mal-votanti tagħhom.

Għoxrin sena ilu, fil-Konvenzjoni dwar il-Futur tal-Ewropa — li hija stess kienet il-konsegwenza ta’ vot popolari, il- “le” Irlandiż dwar it-Trattat ta’ Nizza — iddiskuta sett sħiħ ta’ inizjattivi u għodod ta’ referendum li għandhom jiġu introdotti fil-livell tal-UE. Fl-aħħar mill-aħħar, il-maġġoranzi tal-membri tal-Konvenzjoni vvutaw favur dawn ir-riformi, filwaqt li l-president tal-Konvenzjoni — l-ex President Franċiż Giscard D’Estaing, bħala gwardjan għall-gvernijiet tal-Istati Membri — għamel veto fuq din il-mossa. Minflok, huwa offra l-istabbiliment ta’ proċess ta’ inizjattiva taċ-ċittadini pan-Ewropew, li joffri lil miljun ċittadin minn tal-anqas seba’ Stati Membri differenti l-possibbiltà li jressqu proposti leġislattivi lill-Kummissjoni Ewropea — “l-ewwel pass lejn demokrazija diretta transnazzjonali”, hekk kif Maja Setäla, professur tax-xjenza politika fl-Università ta’ Turku fil-Finlandja qed tiddeskriviha. Sa mit-twaqqif tagħha fl-2012, tnedew madwar mitt Inizjattivi taċ-Ċittadini Ewropej. L-aktar reċenti, imsejjaħ Dritt għall-Kura, qed jittratta l-kriżi attwali tal-COVID-19, filwaqt li waħda mill-ewwel proposti bħal dawn talbet lill-Kummissjoni Ewropea biex ittemm il-moviment liberu mal-Iżvizzera — xi ħaġa li l-Iżvizzera stess tista’ tiddeċiedi fl-aħħar ta’ Settembru.