Een burgerinitiatief opstellen: wettelijke eisen en praktisch advies

Waarom deze richtsnoeren voor u relevant zijn

Voor u als organisator is het registreren van uw initiatief de cruciale eerste stap om uw doel te bereiken. In deze richtsnoeren vindt u praktische tips over hoe u uw doelstellingen duidelijk kunt omschrijven, de juiste rechtsgrondslag kunt kiezen en doeltreffend kunt communiceren over uw zaak om de steunbetuigingen te verzamelen die u nodig hebt. Als u deze richtsnoeren volgt, bent u goed toegerust om uw weg te vinden in het complexe EBI-proces en uw visie onder de aandacht van de EU-beleidsvormers te brengen.

Het Europees burgerinitiatief (EBI) biedt EU-burgers een unieke kans om hun belangen rechtstreeks aan te kaarten bij Europese beleidsmakers en de Europese Commissie te vragen wetgeving voor te stellen over een onderwerp dat onder haar bevoegdheid valt. Als u voor uw initiatief ten minste 1 miljoen steunbetuigingen ophaalt, dan kan de Commissie mogelijk besluiten om een nieuwe rechtshandeling voor te stellen. In dat geval kan een wetgevingsprocedure worden gestart, waarbij het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie meestal samen tot een besluit moeten komen (soms mag de Raad alleen beslissen). 

Als organisator van zo’n initiatief moet u om te beginnen het burgerinitiatief bij de Commissie registreren.

Overeenkomstig Verordening (EU) 2019/788 betreffende het Europees burgerinitiatief (EBI-verordening) kan uw initiatief alleen worden geregistreerd als u aan de volgende vier voorwaarden voldoet: 

• Er is een groep organisatoren samengesteld en er zijn contactpersonen aangewezen (1 vertegenwoordiger en 1 plaatsvervanger). U kunt ook een rechtspersoon oprichten die specifiek bedoeld is voor het beheer van het initiatief. In dat geval moet de vertegenwoordiger van de groep organisatoren een mandaat hebben om namens de rechtspersoon op te treden; 
• Geen van de onderdelen van het voorgestelde initiatief valt duidelijk buiten de bevoegdheden van de Europese Commissie om een rechtshandeling van de Unie ter uitvoering van de Verdragen voor te stellen;
• Het voorgestelde burgerinitiatief is niet duidelijk beledigend, lichtzinnig of ergerlijk; 
• Het voorgestelde burgerinitiatief druist niet duidelijk in tegen de waarden die zijn vastgelegd in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, inclusief de rechten van minderheden, maar ook pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid van vrouwen en mannen) en in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. 

Stel vragen aan onze deskundigen als u twijfels hebt over uw initiatief!

Om registratie van uw initiatief aan te vragen, moet u een organisatoraccount aanmaken. Met deze account kunt u uw registratieverzoek indienen en, na registratie, de volgende stappen van uw initiatief beheren. 

Denk eraan! De organisatoraccount moet worden aangemaakt door de vertegenwoordiger van uw initiatief. 

Volg deze stappen om een organisatoraccount aan te maken: 

1. Maak een EU Login-account aan als u er nog geen hebt. Volg de instructies voor het aanmaken en instellen van een EU Login-account en stel tweefactorauthenticatie in om uw account te beschermen. De instructies zijn in het Engels, maar er is ook een machinevertaling naar de 23 officiële talen van de EU beschikbaar. 
2. Meld u aan bij EU Login om uw organisatoraccount aan te maken. Vervolgens kunt u het verzoek om registratie van uw initiatief invullen en indienen.  

Nadat u uw organisatoraccount hebt aangemaakt, kunt u het registratieformulier voor uw initiatief invullen.

Er moeten vijf onderdelen worden ingevuld:

Ten eerste moet u de nodige informatie invullen over de groep organisatoren, met inbegrip van de vertegenwoordiger en de plaatsvervanger. Overeenkomstig bijlage II (punten 4 en 5) bij Verordening (EU) 2019/788 omvatten deze gegevens:

• Voornaam 
• Familienaam 
• Nationaliteit 
• Geboortedatum 
• Adres 
• Postcode 
• Stad 
• Land van verblijf 
• Documenten waaruit de volledige naam, het adres, de nationaliteit en de geboortedatum van elk van de betreffende personen blijken (een leesbare gescande kopie van het identiteitsdocument volstaat) 

Voor de vertegenwoordiger en de plaatsvervanger is aanvullende informatie vereist: 

• Telefoonnummer 
• E-mailadres 
• Openbaar e-mailadres (voor publicatie op de officiële EBI-website)

Deze informatie helpt de Europese Commissie om na te gaan of is voldaan aan de voorwaarde dat een EBI moet worden voorbereid en beheerd door zeven EU-burgers die in zeven verschillende lidstaten wonen. Let wel, de vertegenwoordiger en de plaatsvervanger kunnen deel uitmaken van de groep van 7 organisatoren of twee andere (en dus niet officiële) leden van de groep organisatoren zijn. Zij verzorgen het contact tussen de groep en de Commissie en vertegenwoordigen de organisatoren in woord en daad. Ze zijn verantwoordelijk voor het beheer van alle bij de Commissie ingediende gegevens, krijgen toegang tot de organisatoraccount, en ontvangen alle officiële correspondentie.

Als er nog andere leden zijn van uw Europees burgerinitiatief (“Andere leden” genoemd), hoeft u alleen hun naam en bewijs van hun EU-burgerschap toe te voegen. 

Als er een rechtspersoon is opgericht, moeten in voorkomend geval documenten worden verstrekt om aan te tonen dat:

• de rechtspersoon speciaal voor het beheer van het initiatief is opgericht volgens de nationale wetgeving van een lidstaat van de EU, en
• de vertegenwoordiger van de groep organisatoren officieel gemachtigd is om in naam van de rechtspersoon te handelen.

Daarnaast kunt u ervoor kiezen een functionaris voor gegevensbescherming aan te wijzen overeenkomstig Verordening (EU) 2016/679 (algemene verordening gegevensbescherming). Hoewel dat niet in alle gevallen verplicht is, wordt de benoeming van een functionaris voor gegevensbescherming aanbevolen. De contactgegevens van de functionaris voor gegevensbescherming worden gepubliceerd op de webpagina van uw initiatief. Dit kan vertrouwen geven aan burgers die uw initiatief willen ondertekenen.

Bij de registratie van uw initiatief moet u de volgende gegevens verstrekken:

Taal van uw initiatief

Vermeld de hoofdtaal waarin uw initiatief is opgesteld. U kunt uw initiatief indienen in een van de 24 officiële talen van de EU. 

De Commissie zal de titel, de doelstellingen en de bijlage van uw initiatief na registratie vertalen in alle officiële EU-talen.

Opmerking: Als u vertalingen wilt van andere elementen (bv. van een ontwerp van rechtshandeling), moet u die zelf verstrekken. Zodra uw initiatief door de Commissie is geregistreerd, kunt u de vertalingen bij de Commissie indienen om ze aan de officiële pagina van uw initiatief toe te voegen. 

Titel van het initiatief

De titel van uw initiatief heeft grote invloed op het imago ervan en vormt een aanvulling op de visuele identiteit (bv. een logo). Het is daarom belangrijk om er goed over na te denken. 

Een doeltreffende titel geeft de essentie van uw voorstel weer en roept burgers op het initiatief te steunen. Een overtuigende titel kan het verschil maken als het erom gaat de aandacht te trekken en steun te vinden.

Tips voor een goede titel

Maak een korte en een lange titel

Een korte titel is ideaal voor sociale media en campagnemateriaal. Een lange titel kan technische of gedetailleerde voorstellen verduidelijken. Door een informatieve maar niet te lange titel te kiezen, kunt u deze op verschillende platforms gebruiken. De titel van het initiatief mag niet langer zijn dan 100 tekens (spaties niet meegerekend).

Denk ook aan andere talen

Uw initiatief moet worden ondersteund in meerdere EU-landen. Houd daarom rekening met mogelijke vertalingen van de titel. Een overtuigende titel die vlot kan worden vertaald in alle EU-talen is essentieel voor een breed bereik en om weerklank te vinden bij een divers publiek.

Stel de beslissing over de titel niet te lang uit

Als u van plan bent partners bij het besluitvormingsproces te betrekken, start de besprekingen over de titel dan in een vroeg stadium. Zo hebt u voldoende tijd om opties te overwegen en een consensus te vinden en kunt u vertragingen op kritieke momenten vermijden.

Doelstellingen van het initiatief

Bij de beschrijving van de doelstellingen van uw initiatief is het van essentieel belang om de specifieke “rechtshandeling van de Unie” te definiëren waarvan u wilt dat de Europese Commissie die voorstelt. Om ervoor te zorgen dat uw initiatief doeltreffend is en aan de vereiste normen voldoet, moet u het volgende in overweging nemen:

Beleidsterrein: uw voorstel moet onder een beleidsterrein vallen waarvoor de Commissie bevoegd is.

Soort rechtshandeling: u kunt bindende wetgeving of een niet-bindende handeling, zoals een aanbeveling, voorstellen. 

In dit deel van het registratieformulier moet u de belangrijkste doelstellingen van uw initiatief duidelijk aangeven. U kunt daarvoor maximaal 1 100 tekens gebruiken (spaties niet meegerekend).

Voorbeelden van hoe andere EBI’s hun doelstellingen hebben geformuleerd

Bepalingen van de Verdragen die u relevant acht

Om te bepalen of uw voorstel als EBI kan worden ingediend, moet u:

1. ervoor zorgen dat het voorstel gaat over een beleidsterrein van de EU waarover de EU zeggenschap heeft;
2. nagaan of de Commissie bevoegd is om een voorstel voor een rechtshandeling op dit beleidsterrein in te dienen.

Wat zijn de bevoegdheden van de EU?

De bevoegdheden van de Europese Unie zijn vastgelegd in de EU-Verdragen, met name in de artikelen 2 tot en met 6 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). In deze artikelen staat beschreven op welke gebieden de EU kan optreden en of de Commissie wetgeving kan voorstellen. Bekijk een uitgebreid overzicht van de EU-bevoegdheden.

De relevante verdragsbepalingen voor uw voorstel vermelden

Let bij het indienen van uw initiatief voor registratie op het volgende:

1. Zoek de verdragsartikelen op die de Commissie de bevoegdheid geven om rechtshandelingen voor te stellen. De Commissie heeft deze bevoegdheid op het moment dat:

in het desbetreffende verdragsartikel naar een (gewone of bijzondere) wetgevingsprocedure wordt verwezen, behalve wanneer uitdrukkelijk is bepaald dat een andere instelling het voorstel opstelt.

Bijvoorbeeld: als voor uw initiatief een rechtshandeling op het gebied van milieubescherming nodig is, vermeldt u artikel 192, lid 1, VWEU. 

OF

in het desbetreffende artikel uitdrukkelijk wordt gezegd dat de Commissie een voorstel moet opstellen. Bijvoorbeeld: “De Raad stelt op voorstel van de Commissie [...].”

2. Vermeld deze bepalingen in het inschrijvingsformulier.

Bekijk een overzicht van de beleidsterreinen en overeenkomstige verdragsartikelen.

Zelfs als u de verkeerde bepalingen hebt vermeld, kan uw initiatief toch worden geregistreerd, op voorwaarde dat:

• het valt binnen de bevoegdheden van de Commissie om een rechtshandeling van de Unie voor te stellen;
• het voldoet aan de voorwaarden van het EBI.

Tips voor het kiezen van de juiste verdragsartikelen voor uw initiatief

Ga na welke artikelen van de EU-Verdragen de Commissie de bevoegdheid geven om een rechtshandeling van de EU voor te stellen

Lees de tekst van de artikelen zorgvuldig om er zeker van te zijn dat ze relevant zijn

Artikelen die naar een (gewone of bijzondere) “wetgevingsprocedure” verwijzen, kunnen voor een initiatief worden gebruikt – tenzij het artikel uitdrukkelijk bepaalt dat een andere EU-instelling (dus niet de Commissie) het voorstel moet doen. Artikelen waarin uitdrukkelijk wordt gezegd dat de Commissie een voorstel moet opstellen, kunnen ook worden gebruikt.

Vermijd het om onnodige artikelen te vermelden

Meerdere bepalingen opnemen, is geen garantie op succes.

Trek lering uit eerdere initiatieven

Bekijk zowel initiatieven die in het verleden zijn geregistreerd als initiatieven waarvoor registratie werd geweigerd.

Website voor uw initiatief

Om steun te vinden voor uw initiatief, is het belangrijk een speciale website te hebben waarop u informatie, updates en bronnenmateriaal kunt delen. U hoeft het adres van deze website niet te vermelden bij de registratie, maar dat kan wel helpen om de zichtbaarheid en impact van uw initiatief te vergroten.

Waarom een website belangrijk is

Een goed ontworpen website helpt u:

• updates en essentiële informatie centraal te beheren;
• vertrouwen en geloofwaardigheid op te bouwen;
• betrokkenheid te vergroten en actie aan te moedigen, bijvoorbeeld door geïnteresseerden door te sturen naar het online verzamelsysteem voor handtekeningen van de Commissie.

Lees meer over de campagnestrategieën achter succesvolle EBI’s

Bijlage over het onderwerp, de doelstellingen en de achtergrond (facultatief)

U kunt een facultatieve bijlage toevoegen van maximaal 5 000 tekens. Een bijlage toevoegen is niet verplicht. Ze is bedoeld om de doelstellingen van het initiatief nader toe te lichten door achtergrondinformatie, meer uitleg of ondersteunende argumenten te verstrekken. Belangrijk is dat in de bijlage geen nieuwe doelstellingen mogen worden opgenomen die verder gaan dan die welke in de tekst van het hoofdinitiatief zijn vermeld. De bijlage dient ter ondersteuning van uw oorspronkelijke voorstel, en is dus niet bedoeld om het voorstel verder uit te breiden.

De Commissie zorgt voor de vertaling van de bijlage in alle officiële EU-talen.

Meerdere recente succesvolle initiatieven hadden een ondersteunende bijlage toegevoegd, zoals “Fur Free Europe (Europa bontvrij)” en “Voor cosmetica zonder dierenleed – maak Europa dierproefvrij”.

Aanvullende informatie (facultatief)

U kunt ook een document met aanvullende informatie uploaden om meer achtergrondinformatie te verstrekken en uw EBI kracht bij te zetten. Veel initiatieven die erin zijn geslaagd een miljoen handtekeningen te verzamelen, hadden zo’n ondersteunend document toegevoegd, bijvoorbeeld “Fur Free Europe (Europa bontvrij)”, “Stop Vivisectie”, en “Minority SafePack”.

U kunt zelf kiezen wat u in het document opneemt om uw initiatief grondiger uit te leggen, met inbegrip van tekst en afbeeldingen. Dit document wordt niet door de Commissie vertaald, maar u kunt uw eigen vertalingen verstrekken die dan na registratie worden geüpload naar de webpagina van het initiatief.

Ontwerp van rechtshandeling (facultatief)

U kunt ontwerpen van juridische teksten toevoegen aan uw Europees burgerinitiatief. Dit is facultatief, maar kan bijzonder nuttig zijn voor technische of wetgevingsgerichte initiatieven. Wetsontwerpen worden minder vaak toegevoegd. Voorbeelden waar dat wel is gebeurd, zijn de eerdere initiatieven “Een van ons”, “Good Clothes, Fair Pay (Goede kleding, eerlijk loon)” en “Verbod op reclame en sponsoring voor fossiele brandstoffen”.

Als u een ontwerp van rechtshandeling indient, wordt dit document niet door de Commissie vertaald. U kunt echter wel uw eigen vertalingen verstrekken die dan na registratie worden geüpload naar de webpagina van het initiatief. 

Omwille van de transparantie, is het bij de EBI-verordening vereist dat u melding maakt van alle financieringsbronnen van meer dan 500 EUR (per sponsor). Deze informatie wordt gepubliceerd op de officiële EBI-website. Het verdient ook aanbeveling deze informatie op uw campagnewebsite te publiceren. 

U moet ook informatie verstrekken over de organisaties die u op vrijwillige basis bijstaan, zelfs als die steun economisch niet kwantificeerbaar is.

Meer informatie over het rapporteren van financiële steun 

In het kader van het registratieproces moet u het privacybeleid aanvaarden en aangeven in welke taal u het liefst wilt communiceren.

U zult worden gevraagd om alle gegevens nog eens goed na te kijken voor u de registratie kunt afronden. Als alles klopt, klik dan op de knop om het registratieverzoek in te dienen. Dat is alles! U hoeft dan alleen nog te wachten op het besluit van de Commissie over uw registratieverzoek.

Nadat u uw initiatief ter registratie hebt ingediend, deelt de Commissie u binnen twee maanden mee of het officieel is geregistreerd. 

Als de Commissie voor het onderwerp van (een deel van) het initiatief niet bevoegd is maar uw initiatief verder aan alle eisen voldoet, ontvangt uw groep al binnen een maand antwoord van de Commissie. De Commissie geeft u dan twee maanden de tijd om uw initiatief te herzien en opnieuw ter registratie in te dienen. U kunt ook precies hetzelfde registratieverzoek verzenden of uw initiatief intrekken. Nadat u het initiatief opnieuw hebt ingediend, zal de Commissie binnen een maand een definitief besluit nemen. 

De Commissie kan het volgende besluiten: 

• het initiatief wordt volledig geregistreerd;
• het initiatief wordt gedeeltelijk geregistreerd; 
• het initiatief wordt niet geregistreerd.

Het hele proces kan tot vier maanden in beslag nemen. 

Als u alle elementen goed voorbereidt, maakt uw initiatief veel meer kans om geregistreerd te worden en meer steun aan te trekken. Als u voor uw initiatief ten minste 1 miljoen geldige handtekeningen verzamelt, begint de Commissie met het onderzoek. Daarbij wordt rekening gehouden met alle vooraf geregistreerde inhoud, met inbegrip van bijlagen, aanvullende informatie en ontwerpen van rechtshandelingen.

Belangrijk: U kunt na de registratie geen gegevens toevoegen. Neem tijdens deze fase dus alle informatie op waarvan u wilt dat de Commissie er rekening mee houdt.

Raadpleeg voor meer informatie de veelgestelde vragen over het Europees burgerinitiatief die door de Commissie worden gepubliceerd.

Deskundig advies nodig over uw idee?

Stel vragen aan onze deskundigen als u twijfels hebt over uw initiatief!