Het Europees burgerinitiatief — De basisbeginselen

De EU wil meer inzetten op participerende democratie. Het Europees burgerinitiatief (EBI) is het eerste instrument van participerende democratie waarmee EU-burgers de EU-agenda kunnen beïnvloeden. 

Om een EBI op te starten, moeten organisatoren een groep vormen van ten minste 7 Europese burgers die in 7 verschillende EU-landen wonen. Om een EBI bij de Europese Commissie in te dienen, moeten de organisatoren binnen 12 maanden ten minste 1 miljoen handtekeningen uit de hele Europese Unie verzamelen, waaronder een minimumaantal handtekeningen uit ten minste 7 EU-landen.
 
In sommige EU-landen bestaan soortgelijke mechanismen, maar het Europees burgerinitiatief is uniek als ’s werelds eerste formele instrument voor Europabrede burgerparticipatie. De drempel voor het indienen van een Europees burgerinitiatief is veel lager dan op nationaal niveau, want 1 miljoen handtekeningen overeenkomt met slechts 0,2% van alle EU-burgers. Sinds 2012 hebben EU-burgers dankzij het Europees burgerinitiatief het recht om de Europese Commissie te vragen nieuwe wetten voor te stellen. Als een EBI succesvol is en de Commissie besluit er gevolg aan te geven, kan het voorstel door het Europees Parlement en de Raad van de EU worden behandeld en besproken.  
 
Wilt u meer weten over hoe het Europees burgerinitiatief werkt? Bekijk “Hoe werkt het?” op de EBI-website.

Meer informatie over het starten van een initiatief en alle bijbehorende stappen vindt u hieronder.

Het EBI in zijn huidige vorm bestaat sinds 2020. Meer informatie over juridische achtergrond vindt u op de EBI-website.
 
Lees meer over de regels van het EBI en bekijk ons webinar: Webinar "Nieuwe regels voor het Europees burgerinitiatief vanaf 2020"

Zodra de organisatoren hun idee voor hun EBI helder hebben, is de volgende stap te controleren of het onder de bevoegdheden van de Europese Commissie valt.

Meer informatie over de EU-bevoegdheden en het EBI-registratieproces vindt u in de rubriek “Een initiatief opstellen en indienen”.  
 
Via het Forum van het Europees burgerinitiatief kunt u hulp op maat krijgen bij de voorbereiding van uw burgerinitiatief. Vraag onze deskundigen.
 
Groep organisatoren
 
Er moet een groep organisatoren worden gevormd, die als officiële organisator van het burgerinitiatief zal worden beschouwd.

De groep organisatoren moet bestaan uit ten minste 7 Europese burgers, die oud genoeg zijn om te stemmen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en die in ten minste zeven verschillende EU-landen wonen. Let op: hierbij gaat het om hun woonplaats, niet om hun nationaliteit! 

Elk EBI moet twee leden (een vertegenwoordiger en een plaatsvervanger) van de organiserende groep aanwijzen als contactpersonen, die namens de groep contact onderhouden met de EU-instellingen. De Commissie publiceert de namen van alle organisatoren en de e-mailadressen van de contactpersonen in het officiële register van het Europees burgerinitiatief.

Het is mogelijk een juridische entiteit (bv. een stichting/vzw) op te richten om een EBI te beheren, overeenkomstig het nationale recht van een EU-land. In dat geval moeten gegevens over deze juridische entiteit worden verstrekt bij de registratie van het EBI. 

De organisatoren van een Europees burgerinitiatief hebben 12 maanden de tijd om ten minste 1 miljoen handtekeningen te verzamelen, waarbij in minstens zeven EU-landen ook nog eens een bepaald minimum moet worden gehaald (zie onderstaande kaart). De organisatoren kunnen zelf de datum kiezen waarop het inzamelen van steunbetuigingen (de "verzamelperiode") begint. De organisatoren hebben na de registratie van hun EBI zes maanden de tijd om de verzamelperiode te starten. De Commissie moet ten minste 10 werkdagen voor die datum in kennis worden gesteld van de startdatum.
 
Steunbetuigingen mogen zowel online als op papier worden ondertekend.
 
Meer informatie over het verzamelen van steunbetuigingen vindt u op onze pagina “Handtekeningen verzamelen”.

Zodra de verzamelperiode voorbij is (na 12 maanden of desgewenst ook eerder) en er voldoende steunbetuigingen zijn verzameld, moeten de organisatoren de steunbetuigingen binnen drie maanden laten verifiëren.
 
De organisatoren moeten de bevoegde nationale instanties van alle EU-landen waar ondertekenaars de nationaliteit van hebben, verzoeken de geldigheid van de steunbetuigingen te bevestigen, zelfs als deze steunbetuigingen in een ander EU-land zijn verzameld. 
 
De Commissie zorgt ervoor dat de steunbetuigingen die via het centrale onlineverzamelsysteem zijn binnengekomen, bij de juiste instanties worden ingediend.

De Commissie biedt ook een beveiligde bestandsuitwisselingsdienst voor de overdracht van steunbetuigingen aan de relevante bevoegde instanties in de EU-landen. Zowel elektronische steunbetuigingen als gescande versies van papieren steunbetuigingen kunnen in versleutelde vorm in het systeem worden geüpload. Meer informatie vindt u op de website van het EBI. 
 
Steunbetuigingen hoeven slechts eenmaal bij elke bevoegde instantie in het desbetreffende EU-land te worden ingediend met behulp van het daartoe bestemde formulier van bijlage V bij de burgerinitiatiefverordening. De bevoegde nationale instanties moeten binnen drie maanden na de indiening van de steunbetuigingen een certificaat afgeven.

Nadat de organisatoren het laatste certificaat van de bevoegde nationale instanties hebben ontvangen, hebben zij 3 maanden de tijd om hun initiatief aan de Europese Commissie voor te leggen. De organisatoren moeten het specifieke formulier in bijlage VII via hun organisatoraccount indienen, samen met kopieën, op papier of in elektronische vorm, van de verificatiecertificaten.

Publicatie en vergadering met de Europese Commissie

Wanneer de Commissie een geldig burgerinitiatief ontvangt, maakt zij dat via het officiële register bekend en stuurt zij het naar de betrokken Europese instellingen en naar de nationale parlementen.

Binnen een maand na indiening komen de organisatoren van het initiatief bijeen met vertegenwoordigers van de Commissie om hun initiatief uitvoerig toe te lichten.
 
Openbare hoorzitting in het Europees Parlement

Binnen 3 maanden na de indiening van het initiatief krijgen de organisatoren de kans om hun initiatief op een openbare hoorzitting in het Europees Parlement te presenteren. Daarbij zullen vertegenwoordigers van de Europese Commissie aanwezig zijn en het Parlement zal ervoor zorgen dat de relevante publieke en particuliere belangen evenwichtig vertegenwoordigd zijn.

Na de hoorzitting kan het Europees Parlement een plenair debat houden en een resolutie aannemen om de politieke steun voor het initiatief in te schatten.

Binnen zes maanden na de indiening van het initiatief voor onderzoek en na de openbare hoorzitting komt de Europese Commissie met een mededeling waarin zij haar besluit uiteenzet. 

In deze mededeling, die op de EBI-website wordt gepubliceerd, zal worden uitgelegd of en zo ja welke maatregelen de Commissie zal nemen, en waarom. De verwachte planning van de maatregelen moet er ook in staan. 

Daarnaast stelt de Commissie het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Comité van de Regio's en alle nationale parlementen in de EU op de hoogte. Het Europees Parlement beoordeelt de maatregelen die de Commissie naar aanleiding van haar mededeling heeft genomen.