Europejska inicjatywa obywatelska – podstawy

Europejska inicjatywa obywatelska (EIO) jest pierwszym tego rodzaju ponadnarodowym instrumentem demokracji uczestniczącej, który umożliwia obywatelom aktywne współtworzenie programu politycznego Unii Europejskiej. 

Aby móc zaproponować inicjatywę, organizatorzy muszą utworzyć grupę składającą się z co najmniej 7 obywateli Unii mieszkających w 7 różnych krajach UE. Aby przedłożyć inicjatywę obywatelską Komisji Europejskiej do zbadania, organizatorzy muszą w ciągu 12 miesięcy zebrać w całej Unii Europejskiej co najmniej milion podpisów, w tym osiągnąć wymagany próg w co najmniej 7 krajach UE.
 
Wprawdzie podobne mechanizmy są już stosowane w niektórych krajach UE, jednak europejska inicjatywa obywatelska ma unikatowy charakter, gdyż jest to pierwsze na świecie ponadgraniczne narzędzie demokracji o charakterze formalnym. Próg wymaganego poparcia jest przy tym znacznie niższy niż na poziomie krajowym, gdyż 1 milion podpisów odpowiada zaledwie 0,2 proc. wszystkich obywateli Unii. Począwszy od 2012 r. dzięki europejskiej inicjatywie obywatelskiej obywatele Unii mają prawo zwrócić się do Komisji Europejskiej o zaproponowanie nowych przepisów. Jeżeli EIO okaże się sukcesem i jeśli Komisja zdecyduje się podjąć w związku z nią działania, przygotowany wniosek ustawodawczy zostanie przedyskutowany przez Parlament Europejski i Radę w ramach unijnego procesu ustawodawczego.  
 
Interesuje Cię, jak dokładnie działa EIO? Zapoznaj się z materiałami „Jak to działa” na stronie EIO.

Poniżej znajdziesz dokładniejsze informacje, jak wystąpić z europejską inicjatywą obywatelską i jakie kroki należy kolejno podjąć.

Zmienione rozporządzenie w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej zostało przyjęte w kwietniu 2019 r. i jest stosowane od stycznia 2020 r. Więcej informacji na temat ram prawnych znajdziesz na stronie EIO.
 
Zasady europejskiej inicjatywy obywatelskiej przedstawiono w webinarze „Nowe zasady dotyczące europejskiej inicjatywy obywatelskiej od 2020 r.”

Kiedy organizatorzy sprecyzują swój pomysł na europejską inicjatywę obywatelską, muszą upewnić się, że mieści się on w uprawnieniach Komisji Europejskiej.

Informacje na temat zakresu kompetencji UE i procesu rejestracji znajdziesz na stronie „Jak przygotować inicjatywę do rejestracji”.  
 
Na etapie przygotowań organizatorzy mogą uzyskać cenne porady na forum europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Nie wahaj się poprosić o radę ekspertów!
 
Grupa organizatorów

Po sprawdzeniu, czy Komisja posiada uprawnienia do działania, należy utworzyć grupę organizatorów, która wystąpi z inicjatywą.

Grupa organizatorów musi składać się z co najmniej 7 obywateli Unii, którzy są w wieku uprawniającym do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego i mieszkają w co najmniej 7 różnych krajach UE. Pamiętaj, że liczy się miejsce zamieszkania, a nie obywatelstwo! 

Spośród członków grupy organizatorów należy wyznaczyć przedstawiciela i zastępcę, którzy będą kontaktować się z instytucjami UE w imieniu grupy. Komisja opublikuje imiona i nazwiska wszystkich organizatorów oraz adresy e-mail osób wyznaczonych do kontaktów w oficjalnym rejestrze europejskich inicjatyw obywatelskich.

Utworzyć można, zgodnie z prawem danego kraju UE, podmiot prawny, który będzie zarządzać europejską inicjatywą obywatelską. Jeżeli organizatorzy zdecydują się na utworzenie takiego podmiotu, jego dane należy podać przy rejestrowaniu inicjatywy. 

Organizatorzy mają 12 miesięcy na zebranie co najmniej 1 miliona deklaracji poparcia, co obejmuje osiągnięcie wymaganego progu w co najmniej 7 krajach UE (zob. mapa poniżej). Organizatorzy mogą wybrać datę rozpoczęcia okresu zbierania deklaracji poparcia. Na rozpoczęcie zbierania podpisów mają 6 miesięcy od rejestracji EIO. Pamiętaj, że Komisja musi zostać poinformowana o dacie rozpoczęcia z wyprzedzeniem wynoszącym co najmniej 10 dni roboczych.
 
Deklaracje mogą być podpisywane w internecie lub na papierze.
 
Aby dowiedzieć się więcej o zbieraniu deklaracji poparcia, odwiedź naszą stronę „Jak zbierać podpisy”.

Od momentu zakończenia okresu zbierania deklaracji (trwającego 12 miesięcy lub krócej, w przypadku gdy tak zdecydują organizatorzy), jeśli zgromadzona została wymagana liczba deklaracji poparcia, organizatorzy mają 3 miesiące na ich przedłożenie do weryfikacji.
 
W tym celu muszą zwrócić się do właściwych organów w krajach, których obywatelami są sygnatariusze, o poświadczenie ważności ich deklaracji poparcia. Za poświadczenie ważności odpowiada kraj obywatelstwa nawet wtedy, gdy deklaracje zostały zebrane w innym kraju. 
 
W przypadku deklaracji poparcia zebranych elektronicznie za pośrednictwem centralnego systemu zbierania deklaracji online to Komisja zajmie się ich przekazaniem do poświadczenia.

Komisja udostępni również usługę bezpiecznej wymiany plików umożliwiającą przekazanie deklaracji poparcia właściwym organom w krajach UE. Zarówno elektroniczne deklaracje poparcia, jak i skany deklaracji papierowych mogą być załadowane do systemu w formie zaszyfrowanej. Więcej informacji zamieszczono na stronie EIO. 
 
Deklaracje poparcia należy przedłożyć każdemu krajowemu właściwemu organowi przy użyciu formularza określonego w załączniku V do rozporządzenia. Organy te wydadzą poświadczenia przed upływem 3 miesięcy od złożenia deklaracji poparcia.

Od momentu otrzymania od właściwych organów krajowych ostatniego poświadczenia organizatorzy mają 3 miesiące na przedłożenie inicjatywy Komisji Europejskiej. Muszą przedstawić, za pośrednictwem konta organizatora, specjalny formularz określony w załączniku VII wraz z kopiami, w formie papierowej lub elektronicznej, poświadczeń uzyskanych na etapie weryfikacji.

Opublikowanie zawiadomienia o inicjatywie i spotkanie z przedstawicielami Komisji Europejskiej

Po otrzymaniu inicjatywy spełniającej wymogi Komisja opublikuje zawiadomienie w oficjalnym rejestrze oraz przekaże inicjatywę instytucjom europejskim i parlamentom narodowym.

W ciągu miesiąca od przedłożenia inicjatywy organizatorzy spotkają się z przedstawicielami Komisji, aby szczegółowo wyjaśnić im swój koncept.
 
Wysłuchanie publiczne w Parlamencie Europejskim

W terminie 3 miesięcy od przedłożenia inicjatywy organizatorzy będą mogli przedstawić ją podczas wysłuchania publicznego w Parlamencie Europejskim. Udział w nim wezmą przedstawiciele Komisji Europejskiej. Podczas wysłuchania Parlament zapewni wyważoną reprezentację odnośnych interesów publicznych i prywatnych.

Po wysłuchaniu publicznym Parlament Europejski może ewentualnie odbyć debatę podczas sesji plenarnej i przyjąć rezolucję w celu oceny poparcia politycznego dla inicjatywy.

Przed upływem 6 miesięcy od przedłożenia inicjatywy do zbadania, po wysłuchaniu publicznym, Komisja Europejska wyda komunikat, w którym przedstawi swoją decyzję. 

W komunikacie tym, opublikowanym na stronie EIO, wyjaśnione zostaną działania, jakie Komisja zamierza ewentualnie podjąć, oraz uzasadnienie ich podjęcia. Zamieszczony zostanie w nim też przewidywany harmonogram tych działań. 

Komisja przekaże komunikat Parlamentowi Europejskiemu, Radzie UE, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu, Komitetowi Regionów oraz wszystkim parlamentom narodowym w UE. Działania podjęte przez Komisję w związku z tym komunikatem oceni Parlament Europejski.