Διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης: Πώς μπορούν οι πολίτες να επηρεάσουν την πολιτική;

γεια σας

Η ρύθμιση του ψηφιακού σύμπαντος είναι μία από τις πιο σύνθετες προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. Ο αποτρεπτικός χαρακτήρας των ψηφιακών τεχνολογιών, η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται και η ακραία ετερογένεια των εμπλεκόμενων παραγόντων δυσχεραίνουν την ανάπτυξη ενός σταθερού και κοινού κανονιστικού πλαισίου. Ωστόσο, ακριβώς λόγω αυτής της πολυπλοκότητας υπάρχει έντονη ανάγκη για ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών (και των κατοίκων των κρατών μελών) στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που διαμορφώνουν τον ευρωπαϊκό ψηφιακό χώρο. Επομένως, μέσα όπως η ΕΠΠ, οι ομάδες ευρωπαίων πολιτών και άλλες μορφές συμμετοχικής και διαβουλευτικής δημοκρατίας διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο. 

Φυσικά, για να συμμετάσχετε (και να το κάνετε σοβαρά) πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να καταλάβετε: Πρόκειται για μια πρόκληση πρόκληση που πρέπει επειγόντως να αντιμετωπιστεί προκειμένου να καταστεί δυνατή η ενημερωμένη και αποτελεσματική συμμετοχή, και συγκεκριμένα η καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat τον Φεβρουάριο του 2024, περίπου το 45 % των Ευρωπαίων ηλικίας 16-74 ετών δεν διαθέτουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ σχεδόν το 7 % δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ το διαδίκτυο (https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-eurostat-news/w/ddn-20240222-1). Χωρίς ένα σοβαρό και ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σχέδιο ψηφιακής κατάρτισης και ένταξης, ο κίνδυνος είναι ότι η ψηφιακή οικονομία θα αναπτυχθεί άνισα, ενισχύοντας τις κοινωνικές ασυμμετρίες και αποκλείοντας μεγάλα τμήματα του πληθυσμού από τη δυνατότητα πλήρους άσκησης των δικαιωμάτων του πολίτη.

Ομολογουμένως, η ρύθμιση των συστημάτων που χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα κρίσιμο σημείο. Επαγγέλματα όπως ο ηθοποιός φωνής, ο γραφίστας, ο εικονογράφος ή ο συνθέτης εκτίθενται τώρα στον πραγματικό κίνδυνο να αντικατασταθούν από αλγόριθμους ικανούς να αναπαράγουν φωνή, εικόνες ή μουσική, χωρίς επαρκή οικονομική ή ηθική αναγνώριση. 

Στο πλαίσιο των πολιτικών που ρυθμίζουν το ψηφιακό περιβάλλον, μια άλλη πτυχή που αξίζει να δοθεί προσοχή αφορά την ελάχιστη ηλικία πρόσβασης στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτή η πρόταση έχει ένα προσωπικό νόημα για μένα. Κατά τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας, πέρασα πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή, συχνά από πλήξη, χωρίς εργαλεία για να ερμηνεύσω αυτό με το οποίο είδα και αλληλεπιδρούσα. ΕΚ των υστέρων, αναγνωρίζω ότι η έγκαιρη πρόσβαση στον ψηφιακό κόσμο, και ειδικότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, απαιτεί μια συναισθηματική και γνωστική ωριμότητα που μου έλειπε (και αυτό ισχύει για πολλούς νεότερους ανθρώπους). Η ψηφιακή εκπαίδευση θα πρέπει να συνοδεύει σταδιακά την είσοδο σε αυτούς τους χώρους.

 Το ελάχιστο όριο ηλικίας για την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να οριστεί στα 15 ή 16 έτη, όπως έχει ήδη προταθεί ή συζητηθεί σε ορισμένα κράτη μέλη. Στην Ισπανία, για παράδειγμα,συζητείται η δυνατότητα αύξησης του ελάχιστου ορίου ηλικίας για την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα στα 16 έτη (https://cadenaser.com/nacional/2025/03/25/elevar-a-16-anos-la-edad-para-abrir-cuentas-en-las-redes-sociales-y-castigar-los-deepfakes-claves-de-la-ley-de-menores-en-el-entorno-digital-cadena-ser), ενώ στη Γαλλία εξετάζεται η δυνατότητα παροχής ρητής γονικής συναίνεσης για παιδιά ηλικίας κάτω των 15 ετών. Στόχος αυτών των προτάσεων δεν είναι να περιορίσουν ποινικά την πρόσβαση στην ψηφιακή τεχνολογία, αλλά μάλλον να συνοδεύσουν τους νέους σε μια πιο ευαισθητοποιημένη και ασφαλή πορεία. Οι κίνδυνοι της έγκαιρης και χωρίς καθοδήγηση χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης — από την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο έως τον εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο, από τον ψηφιακό εθισμό έως τη ρητορική μίσους στο διαδίκτυο — απαιτούν προσεκτικές και ισορροπημένες απαντήσεις. 

Υπό το φως των όσων ειπώθηκαν, ίσως πρέπει να σταματήσουμε να λέμε το ψηφιακό ως κάτι ψευδές σε σχέση με την κοινωνική πραγματικότητα, αφού τώρα έχει τις ρίζες του στον κοινωνικό ιστό και επηρεάζει βαθιά την ανάπτυξή του. Ως εκ τούτου, αν επιδιώκουμε ένα ψηφιακό μέλλον που αντικατοπτρίζει τις αξίες μας, είναι απαραίτητο να συμμετέχουμε, να ακούμε, να συνεισφέρουμε και να εκφραζόμαστε. 

Όπως και η δημοκρατία, το ψηφιακό μέλλον πρέπει επίσης να συμμετέχει και να ζει.