Voor cosmetica zonder dierenleed — Maak Europa dierproefvrij

“Voor cosmetica zonder dierenleed — Maak een einde aan dierproeven in Europa” is het negende succesvolle Europees burgerinitiatief (EBI). Hierin wordt de Europese Commissie opgeroepen doortastend op te treden om een einde te maken aan dierproeven voor wetenschappelijk onderzoek, voorgeschreven proeven en educatieve doeleinden.

“Voor cosmetica zonder dierenleed” werd geregistreerd op 30 juni 2021 en kreeg al snel steun van het grote publiek. Het verzamelen van handtekeningen ging officieel van start op 31 augustus 2021. De campagne behaalde een buitengewoon resultaat met maar liefst 1.217.916 geverifieerde steunbetuigingen. In 21 lidstaten werd de minimumdrempel gehaald, wat duidelijk maakt dat er een groot draagvlak voor dit initiatief bestaat in de hele EU.

De doelstellingen van het initiatief zijn onder andere:

• Bescherming en versterking van het verbod op dierproeven voor cosmetische producten: de aanzet geven tot een aanpassing van de wetgeving om consumenten, werknemers en het milieu te beschermen met betrekking tot alle cosmetica-ingrediënten zonder enige vorm van dierproeven
• De EU-wetgeving inzake chemische stoffen aanpassen: ervoor zorgen dat de gezondheid van de mens en het milieu worden beschermd door chemische stoffen te beheren zonder nieuwe voorschriften voor dierproeven
• Modernisering van de wetenschap in de EU: toezeggen om vóór het einde van de huidige zittingsperiode een wetgevingsvoorstel in te dienen met een routekaart voor de uitfasering van alle dierproeven in de EU

Na het verificatieproces werd het initiatief op 25 januari 2023 formeel ingediend bij de Europese Commissie (persbericht). De Commissie reageerde hierop door op 25 juli 2023 een mededeling met haar standpunt te publiceren, een cruciale stap in het huidige traject om dierproeven in de hele EU te vervangen door humane en wetenschappelijk geavanceerde alternatieven.

“Voor cosmetica zonder dierenleed” heeft alle streefcijfers niet alleen gehaald, maar zelfs ruimschoots overschreden met meer dan 1,2 miljoen verzamelde handtekeningen en een behaalde drempel in 21 EU-landen – een recordcijfer. Dat is veel meer dan de minimumeisen (1 miljoen handtekeningen en behaalde drempels in ten minste 7 landen). Volgens de organisatoren hebben drie belangrijke factoren aan dit succes bijgedragen:

Strategische voorbereiding

Essentieel voor het slagen van het initiatief waren het vaststellen van een streefcijfer voor het aantal handtekeningen voor elke lidstaat op basis van de ervaring die met eerdere EBI’s is opgedaan, en het aanpassen van de marketingstrategie in de loop van de campagne.

Heldere en haalbare doelstellingen

Duidelijke, pragmatische doelstellingen die in overeenstemming zijn met het EU-recht, maakten het makkelijker om de haalbaarheid van het initiatief aan te tonen. Door de nadruk te leggen op belangrijke wetswijzigingen wist de campagne mensen in de hele EU aan te spreken, wat leidde tot behaalde drempels in 21 lidstaten.

Doeltreffende samenwerking

Een hechte samenwerking met dierenbeschermingsorganisaties en bedrijven was van groot belang voor het verspreiden van de boodschap. Partners kregen communicatiemateriaal dat klaar was voor gebruik, zodat ze hun publiek op een efficiënte manier konden aanspreken en de impact zo groot mogelijk konden maken.

Voorbereiding

In 2014 brachten het Europees Agentschap voor chemische stoffen en de Commissie een gezamenlijke verklaring uit waarin zij stelden dat cosmetica-ingrediënten in bepaalde beperkte omstandigheden nog steeds op dieren mochten worden getest. Dit nieuws kwam amper 18 maanden na de volledige invoering van het verbod op dierproeven voor cosmetica en op het in de handel brengen van op dieren geteste cosmetica en lokte verontwaardiging en veroordeling uit in de hele EU. Na jarenlange vruchteloze campagnevoering hebben de vijf grootste EU-brede dierenbeschermingsorganisaties (PETA, Cruelty Free Europe, Eurogroup for Animals, European Coalition to End Animal Experimentation en Humane Society International/Europe) een voorstel voor een EBI tegen dierproeven ingediend. 

De organisatoren van het initiatief “Voor cosmetica zonder dierenleed” hebben de doelstellingen van het initiatief zorgvuldig opgesteld zodat deze pragmatisch, haalbaar en (vooral) in overeenstemming met de EU-Verdragen zijn. Ze hebben ook juridisch advies ingewonnen van deskundigen van het EBI-forum om er zeker van te zijn dat het initiatief kon worden geregistreerd. 

Tijdens de voorbereidingsfase hebben de organisatoren van de campagne “Voor cosmetica zonder dierenleed” veel baat gehad bij gesprekken met organisatoren van eerdere EBI’s, omdat ze konden leren van hun ervaringen met de voorbereiding en uitvoering van hun campagnes. 

Vóór de start van de campagne, was het belangrijk een netwerk op te bouwen van partners die de onlinecampagne konden ondersteunen. De organisatoren namen contact op met een aantal dierenbeschermingsorganisaties en bedrijven waarvan de waarden goed pasten bij de “Voor cosmetica zonder dierenleed”-campagne, om de boodschap van het initiatief te helpen verspreiden. Een paar van de belangrijkste factoren die ervoor hebben gezorgd dat dit netwerk gedurende de hele campagne actief en betrokken was, waren de voortdurende communicatie met de partners en de communicatiemiddelen die de organisatoren aan hun partners ter beschikking stelden.

Fondsenwerving en middelen

De organisatoren van “Voor cosmetica zonder dierenleed” hebben 2.160.614,83 euro aan steun en financiering van 22 sponsors opgehaald, met aanzienlijke bijdragen van organisaties zoals PETA en Dove. In totaal werden er 91 donaties gedaan.

Bronnen van financiering (€)

 Opmerking: Meer informatie over de steun en financiering voor “Voor cosmetica zonder dierenleed” is beschikbaar op de pagina van het initiatief in het EBI-register. Alleen bijdragen van meer dan 500 euro per sponsor moeten worden gemeld.

Campagnestrategie en plan voor het verzamelen van handtekeningen

De organisatoren van het initiatief “Voor cosmetica zonder dierenleed” gaven prioriteit aan het actief betrekken van hun partnernetwerk bij de campagne door informatieve webinars te organiseren, een speciaal platform met digitale hulpmiddelen op te zetten en via e-mail te communiceren. In de loop van de campagne zijn de organisatoren echter overgestapt van e-mail naar Slack (een online samenwerkingsplatform) om regelmatig updates te publiceren, informatie te delen, vragen te beantwoorden en partners te helpen. 

De organisatoren bleven voortdurend contact onderhouden met hun partnernetwerk en gaven partners de mogelijkheid om het communicatiemateriaal aan te passen met hun eigen logo’s. Om de aandacht van de pers en het publiek te vangen, verstrekten de organisatoren communicatiemateriaal ter ere van bepaalde internationale dagen die verband houden met de doelstellingen van het initiatief (bv. Internationale Kattendag). Ook ontwikkelden ze materiaal dat gericht was op elk van de drie doelstellingen van het initiatief. Daarnaast zorgden de organisatoren voor informatieve video’s en hulpmiddelen om mensen te helpen hun weg te vinden op het platform voor het verzamelen van handtekeningen, en deelden ze overtuigende video’s in verschillende talen met bekende influencers en beroemdheden, zoals Sir Paul McCartney, de comedian Ricky Gervais, de Finse heavymetalband Lordi, de acteur Evanna Lynch en de zanger Red Canzian. De organisatoren richtten zich ook tot de lokale pers en organiseerden publiekscampagnes met demonstraties en streetart.

Naast het coördineren van de campagne met verschillende belanghebbenden en opiniemakers hebben de organisatoren ook (waar mogelijk) de nodige gegevens verzameld om hun prestaties te evalueren en te verbeteren naarmate de campagne vorderde. De organisatoren volgden de prestaties van hun advertenties op de voet en pasten strategieën die in een bepaalde lidstaat goed hadden gewerkt, toe in andere lidstaten.

Het initiatief werd gepromoot door 100 nationale organisaties en hun medestanders, en door internationale merken die zich inzetten tegen dierproeven, zoals Dove en The Body Shop.

Proces voor het verzamelen en verifiëren van handtekeningen

De organisatoren hebben de fase van het verzamelen van handtekeningen zorgvuldig gepland en overdacht. Ze stelden voor elke lidstaat streefdoelen vast op basis van verschillende factoren, waaronder het aantal handtekeningen dat eerder in die lidstaat was verzameld voor soortgelijke campagnes, het aantal ondersteunende organisaties in die lidstaat en de online-outreachcapaciteit van de lokale organisaties. De organisatoren besteedden ook aandacht aan mogelijke belemmeringen voor burgers om het initiatief te ondertekenen, zoals technologische problemen en de verplichting om online persoonlijke identificatie te verstrekken. Na het beoordelen van deze factoren, brachten de organisatoren in kaart wat de belangrijkste doellanden waren voor hun marketingstrategie, die ervoor zouden kunnen zorgen dat het initiatief ten minste één miljoen handtekeningen zou ontvangen.

Ondanks een zorgvuldige planning en voorbereiding zijn de organisatoren tijdens de fase van het verzamelen van handtekeningen op enkele moeilijkheden gestuit. Daarom moesten de organisatoren hun campagnestrategie aanpassen in de lidstaten waar het verzamelen van handtekeningen traag op gang kwam, en bij crisissituaties, zoals de oorlog in Oekraïne, die ertoe leidden dat partnerorganisaties energie en middelen op een andere manier dan gepland moesten gebruiken om mensen in nood te helpen. De organisatoren maakten informatieve instructiefilmpjes over de ondertekening van het initiatief via het centrale online verzamelsysteem van de Commissie. Toch kaartten burgers aan dat ze niet begrepen wat van hen werd verwacht of waarom zij zoveel uitgebreide persoonlijke informatie moesten verstrekken. Bovendien hebben de organisatoren (zoals hierboven vermeld) gedurende de hele campagne de prestaties van de publiciteit op de voet gevolgd om hun marketingstrategie te verbeteren. De organisatoren constateerden echter dat zij met het centrale online verzamelsysteem niet voldoende gedetailleerde meetgegevens konden bijhouden om de socialemediacampagne vorm te geven. Dat beperkte hun mogelijkheden om deze informatie te gebruiken voor de verbetering van hun strategie. Deze functie is sindsdien verbeterd in het systeem. De organisatoren bleven hun strategie waar mogelijk echter aanpassen.

De periode voor het verzamelen van handtekeningen voor “Voor cosmetica zonder dierenleed” werd op 31 augustus 2022 afgesloten. De steunbetuigingen werden toegezonden aan de nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de verificatie ervan in elke lidstaat. Na het formele proces werd een definitief aantal van 1.217.916 handtekeningen gevalideerd door de nationale autoriteiten. De vereiste drempelwaarde werd in 21 lidstaten bereikt, wat een recordcijfer was.

Vervolgens werd het initiatief officieel ingediend bij de Commissie op 25 januari 2023, waarmee de onderzoeksperiode van zes maanden aanving.

Aantal steunbetuigingen voor “Voor cosmetica zonder dierenleed” per lidstaat

De vinkjes in de grafiek geven aan in welke EU-landen de drempel voor steunbetuigingen voor het initiatief is gehaald. “Voor cosmetica zonder dierenleed” bereikte in 21 lidstaten de minimumdrempel. De volledige tabel met steunbetuigingen voor “Voor cosmetica zonder dierenleed” is beschikbaar op de pagina van het initiatief in het EBI-register.

Het momentum vasthouden tijdens de lobbyfase

Tijdens de lobbyfase van de campagne was het voor de organisatoren van cruciaal belang om het momentum vast te houden. Daarom legden ze contact met leden van het Europees Parlement (EP-leden) en belangrijke besluitvormers. De organisatoren creëerden diverse hulpmiddelen, waaronder materiaal en brieven die hun partners konden voorleggen aan de autoriteiten in hun regio. Ze stelden een gedetailleerd briefingdocument op dat vóór de vergadering met de commissarissen en de hoorzitting in het Europees Parlement werd verspreid. Ook stelden ze een vraag-en-antwoorddocument samen om alle beweringen die zij ongegrond of misleidend vonden, aan te pakken en te weerleggen. 

Daarnaast presenteerden de organisatoren hun initiatief tijdens een vergadering van de Interfractiewerkgroep “Dierenbescherming” in het Europees Parlement. Ze werkten actief samen met de leden van deze groep om ervoor te zorgen dat ze goed voorbereid waren op het plenaire debat op 10 juli 2023.

Formele indiening en bijeenkomsten met de Commissie

Na de formele indiening van het “Voor cosmetica zonder dierenleed”-initiatief op 25 januari 2023 (persbericht) hadden de organisatoren op 17 maart 2023 een ontmoeting met Věra Jourová, vicevoorzitter van de Commissie voor Waarden en Transparantie, en Thierry Breton, Europees commissaris voor Interne Markt (fotoreportage).

Hoorzitting in het Europees Parlement

Op 25 mei 2023 hield het Europees Parlement een openbare hoorzitting over het initiatief “Voor cosmetica zonder dierenleed” (openbare hoorzitting, bekijk de opname). De organisatoren presenteerden de doelstellingen van het initiatief en gingen in gesprek met de leden van het Europees Parlement (bericht van Cruelty Free Europe). Op 10 juli 2023 werd tijdens de plenaire vergadering van het Europees Parlement gedebatteerd over “Voor cosmetica zonder dierenleed” (opname).

Formeel antwoord van de Europese Commissie

Op 25 juli 2023 nam de Europese Commissie een mededeling aan waarin zij haar acties naar aanleiding van het initiatief omschreef. De Commissie juichte het initiatief toe en erkende dat Europese burgers veel belang hechten aan dierenwelzijn. In de mededeling werden de verwachte voordelen van elk van de voorstellen van het initiatief beoordeeld (persbericht).

De mededeling benadrukt dat de EU een leidersrol speelt bij de uitfasering van dierproeven en bij de verbetering van het dierenwelzijn in het algemeen. Specifiek stelde de Commissie de volgende wetgevende en niet-wetgevende maatregelen voor om in te spelen op de doelstellingen van het initiatief “Voor cosmetica zonder dierenleed”:

• het verbod op dierproeven in het kader van de cosmeticaverordening van de EU blijven toepassen en handhaven;
• nagaan of er wetswijzigingen nodig zijn om het raakvlak tussen de cosmetica- en de Reach-verordeningen van de EU verder te verduidelijken op basis van het resultaat van een lopende rechterlijke toetsing;
• werkzaamheden aanvatten voor een routekaart voor de vervanging van dierproeven in chemische veiligheidsbeoordelingen, met diverse acties en een stapsgewijze vervanging van dierproeven, waarbij alle relevante belanghebbenden worden betrokken;
• de aanzet geven tot een reeks acties om het aantal dierproeven in onderzoek, onderwijs en opleiding sneller terug te dringen (met inbegrip van verkennende workshops) en om nieuwe opleidingsinitiatieven voor wetenschappers in de beginfase van hun loopbaan te ondersteunen;
• onderzoek naar alternatieven voor dierproeven blijven ondersteunen met EU-financiering.

Op 8 november 2023 hadden de organisatoren een ontmoeting met commissaris Sinkevičius om de reactie van de Commissie op het EBI te bespreken.

Hieronder volgen enkele belangrijke tips van de organisatoren van “Voor cosmetica zonder dierenleed” voor een succesvolle campagne:

Een goed begin is het halve werk! 

Zorg ervoor dat partnerorganisaties gemakkelijk kunnen deelnemen door vertaalde advertenties, aanpasbare digitale hulpmiddelen en personaliseerbaar campagnemateriaal aan te bieden. Hoe soepeler het proces verloopt, hoe meer mensen meedoen.

Een goede samenstelling van het team

U hebt in uw team niet alleen mensen nodig die goed op de hoogte zijn van het onderwerp van uw campagne, maar ook mensen die boeiende inhoud kunnen creëren, campagneresultaten kunnen analyseren, samenwerking met anderen kunnen bevorderen en in gesprek gaan met leden van het Europees Parlement.

De financiële verslaglegging blijven bijhouden

Houd de uitgaven bij (met inbegrip van steun in natura), want u bent wettelijk verplicht bijdragen van meer dan 500 euro aan te geven (evenals steun in natura met die waarde).

Stel vragen aan onze deskundigen als u twijfels hebt over uw initiatief!

Aanvullende informatie over “Voor cosmetica zonder dierenleed” is te vinden op de pagina van dit initiatief in het EBI-register.

Lees meer artikelen waarin de organisatoren van “Voor cosmetica zonder dierenleed” aan het woord komen.