Europa powinna być przede wszystkim unią obywateli, a nie tylko państw i rynków

Przywódcy UE mogą być zdania, że obywatele UE są dobrze poinformowani o instrumentach demokratycznych, takich jak europejska inicjatywa obywatelska, ale rzeczywistość jest zaskakująco odmienna.

Sondaż w YouGov opublikowany w Dniu Europy pokazał, że tylko 2,4 % obywateli UE w czterech państwach członkowskich wie, czym jest europejska inicjatywa obywatelska i co się dzieje.

Badanie YouGov zorganizowane przez Eumans i poparte przez New Europeans, Citizens Take Over Europe i wiele innych grup społeczeństwa obywatelskiego.

Okazuje się, że działacze na rzecz obywateli są równie oddaleni od instytucji UE jak posłowie do PE i urzędnicy Komisji.

Czy powinniśmy być zaniepokojeni i co możemy zrobić w związku z tym? W jaki sposób obywatele mogą przełamać bariery na drodze do bardziej integracyjnego podejścia do polityki?

Odpowiedzi zależą od tego, jak poważnie traktujemy ideę Europy obywateli i co rozumiemy przez ten termin.

W czasie, gdy po raz pierwszy stworzono instytucje europejskie, głównymi czynnikami napędzającymi przyszłe wydarzenia w Europie byli mężowie państw: liczby takie jak De Gasperi, Schuman, Spaak, Adenauer i De Gaulle. Ci ojcowie założyciele i wszyscy mężczyźni w tych dniach stworzyli to, co znaliśmy jako Europa narodów i państw.

W kolejnej ważnej fazie rozwoju Europy stworzyliśmy to, co nazywam „Europą 2” – Europę rynków i pieniędzy. Na tym etapie, który zbiegł się w czasie z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego, upadkiem muru berlińskiego i traktatem z Maastricht, banki i korporacje były kluczowymi protagonistami, a Europa została odpowiednio przekształcona.

Nowi Europejczycy świętują 25 lat od wejścia w życie traktatu z Maastricht wraz z „pokoleniem Maastrichta” studentów w budynku rządu prowincji Limburg, Maastricht, 1 listopada 2018 r. z Uniwersytetem w Maastricht i rządem prowincji

Przekonuję, że stoimy obecnie na progu „Euro 3” – Europy obywateli. Jest to Europa społeczeństwa obywatelskiego, miast i osób mieszkających w Europie i tworzących europejską diasporę. Włączyłbym do tego stałych rezydentów UE, którzy nie posiadają paszportu jednego z państw członkowskich UE, ale są częścią społeczeństwa europejskiego.

Historycznym osiągnięciem Europy 1 jest zapewnienie jej pokoju, podczas gdy Europa 2 przyniosła dobrobyt, choć jeszcze nie wszyscy. Misją Europy 3 musi być uczynienie Europy bardziej demokratyczną, integracyjną i równą. Ma to również kluczowe znaczenie dla odporności modelu europejskiego. Europa nie jest tylko unią państw i rynków. Jest to przede wszystkim unia obywateli.

W Europie obywateli nie bylibyśmy świadkami tego rodzaju wyobcowania i odseparowania, jakich obecnie doświadcza wielu mieszkańców UE, gdy myśli o instytucjach europejskich. Nastąpiłby znaczny skok w zakresie demokratycznego zaangażowania na wszystkich szczeblach podejmowania decyzji, na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim.

Jest to istotne, ponieważ społeczeństwa demokratyczne zarządzają za zgodą. Bez legitymacji rozwiązanie, jakim jest delikatna równowaga między instytucjami międzyrządowymi i ponadnarodowymi w Europie, jest stale zagrożone.

Prawicowi europejscy przywódcy populistyczny nigdy nie odejmowaliby swojego państwa członkowskiego od „Euro 1” – Europy narodów i państw. Kto jednak twierdzi, że nie wycofałby się z strefy euro, strefy Schengen, a nawet niektórych aspektów jednolitego rynku, gdyby się do niego dostał („Europa 2”)?

Demokracja jest niestabilna, ale w szybko zmieniającym się świecie istnieje drugi powód, dla którego Europa obywateli ma znaczenie. Żaden lider nie ma monopolu mądrości co do tego, czym będą właściwe strategie polityczne – obywatele wnoszą nowe pomysły i nowe rozwiązania polityczne, które można wykorzystać, aby uczynić Europę lepszą i silniejszą. Nie możemy sobie pozwolić na to, by zaprzepaścić ten wkład.

Doskonałym przykładem zmian politycznych, które należy wprowadzić w Europie, jest mnogość europejskich inicjatyw obywatelskich, które są obecnie aktywne, a także wiele, jeśli nie większość wcześniejszych inicjatyw, takich jak prawo do wody.

Zarówno kryzys klimatyczny, jak i pandemia COVID-19 wskazują na potrzebę odważnych i transformacyjnych zmian społecznych, które można wyprowadzić jedynie z gruntu. Wiele z obecnych europejskich inicjatyw obywatelskich mówi o tym, co należy zmienić w Europie w kontekście ożywienia gospodarczego – powszechnym podstawowym dochodem, podatkiem od emisji dwutlenku węgla, głosem dla wszystkich przemieszczających się obywateli UE, niezależnie od tego, gdzie mieszkają w Europie.

Europejski program naprawy gospodarczej, który stanowi podwojenie budżetu UE w ciągu najbliższych siedmiu lat, stanowi bezprecedensową okazję do zmiany Europy.

Jak możemy sobie wyobrazić, że środki te zostaną dobrze, a nawet ostrożnie wydane, jeśli nie słyszymy głosu obywateli?

Europejskie inicjatywy obywatelskie są również bardzo dobrym przykładem tego, że obywatele ponoszą odpowiedzialność za przezwyciężenie różnic między instytucjami a instytucjami. W przeszłości wiele zainteresowanych podmiotów instytucjonalnych było prawdopodobnie zdania, że obywatele nie powinni być ufani – że nastawienie musi się zmieniać i ulega zmianom.

Europejscy przywódcy rozpoczynają konferencję w sprawie przyszłości Europy, Parlament Europejski, Strasburg, 9 maja 2021 r. Kredyt: Unia Europejska

Musimy uznać, że osoby z nas zaangażowane w politykę europejską jako obywatele są tak samo „uprzywilejowane”, jak ci, którzy wstąpili do instytucji. Z badania przeprowadzonego w YouGov wynika, że obywatele w bardzo niewielkim stopniu znają dostępne im instrumenty kształtowania przyszłości UE.

Rozpoczynając konferencję w sprawie przyszłości Europy, UE ma raz w pokoleniu szansę na przezwyciężenie tego „deficytu uwagi” i przywrócenie więzi z obywatelami.

Będzie to możliwe tylko wtedy, gdy to obywatele i ruchy obywatelskie wprowadzą w życie Konferencję w sprawie przyszłości Europy jako prawdziwe oddolne ćwiczenie w demokracji deliberatywnej.

Nagroda za takie zaangażowanie powinna polegać na ustanowieniu bardziej trwałych mechanizmów uczestnictwa obywateli między wyborami. Zaangażowanie większej liczby obywateli Europy w proces decyzyjny nie stanowi zagrożenia dla UE – może się okazać, że jest jej ratunkiem.

60 lat temu John F Kennedy powiedział: „Nie pamiętaj, co może zrobić Twój kraj – zapytaj, co możesz zrobić dla Twojego kraju”

W naszych czasach w Europie możemy powiedzieć: „Nie zapytaj, co Europa może zrobić dla Ciebie – powiedz nam, co możesz zrobić dla Europy”.

Wezwanienowych Europejczyków do działania: Teraz zapytaj, czy Europa może zrobić dla Ciebie – powiedz nam, co możesz zrobić dla Europy

Aby zobaczyć, co niektórzy z członków New Europeans posługiwali się tym pytaniem, kliknij tutaj.

Jaka jest Państwa odpowiedź na to bezterminowe pytanie?

Zastrzeżenie prawne: Opinie wyrażone na forum europejskiej inicjatywy obywatelskiej odzwierciedlają wyłącznie punkt widzenia ich autorów iw żaden sposób nie mogą byćutożsamiane ze stanowiskiemKomisji Europejskiej ani Unii Europejskiej.