Wilt u overal in de EU met één enkele pas reizen? Het uitwerken van een Europees burgerinitiatief zou de oplossing kunnen zijn

Een nieuw potentieel Europees burgerinitiatief (EBI) waarin wordt opgeroepen burgers in staat te stellen met één enkele pas gebruik te maken van de openbaarvervoersystemen van de lidstaten, is tot stand gekomen door de actieve deelname van jongeren aan een workshop dieStand Up for Europe op 15 oktober 2024 in Brussel heeft georganiseerd. De praktische simulatie van de planning en uitvoering van een EBI, dat deel uitmaakt van hetevenement Democracy Beyond Elections, gericht op het versterken van de deelname van jongeren aan het democratische leven door middel van participatieve en overlegpraktijken. 

Het stelde 30 jonge deelnemers uit België in staat om samen een voorstel te ontwikkelen voor een unieke EU-brede OV-pas in een oefening om meer te weten te komen over het EBI en te onderzoeken hoe burgers actief kunnen deelnemen aan het vormgeven van beleid. De workshop ging niet alleen over leren - het was een praktische, meeslepende ervaring waarbij deelnemers actief communicatiestrategieën ontwikkelden en met experts samenwerkten, waardoor het initiatief een stap dichter bij de realiteit kwam.

Deze workshop maakte deel uit van een grotere reis die eerder in 2024 begon, het evenement dat de derde was in een reeks workshops die gericht waren op het begeleiden van jonge burgers bij het proces van het ontwikkelen en indienen van een Europees burgerinitiatief (EBI). Tijdens de reeks workshops hebben de deelnemers zich gebogen over het concept van een unieke EU-brede OV-pas, een onderwerp dat tijdens de eerste sessie werd geselecteerd uit de EU-prioriteiten die de instellingen in de jaarlijkse gezamenlijke verklaring hebben uiteengezet.  In de tweede sessie leerden ze hoe ze een EBI moesten opstellen, een titel, ontwerplogo's en wettelijke bepalingen voor indiening moesten geven. In de laatste fase werkten de deelnemers aan plannen voor het verzamelen van handtekeningen, het voeren van campagnes en het verzamelen van steun voor hun voorstel, waardoor het volledige EBI-proces werd voltooid.

De activiteit bood de deelnemers de mogelijkheid om deel te nemen aan zowel een paneldiscussie met deskundigen als een praktische workshop, waarin de laatste fasen van een EBI-campagne werden gesimuleerd. In tegenstelling tot conventionele presentaties moedigde deze sessie volledige deelname aan, zodat de deelnemers niet alleen meer te weten kwamen over het EBI-proces, maar het ook actief toepasten.

In het eerste deel deel deelden Vasiliki Mustakis (manager participatiedemocratie bij de European Citizen Action Service, ECAS)en Tony Venables (European Citizens’ Rights, Involvement and Trust - ECIT Foundation) inzichten in wat een EBI succesvol maakt. Vasiliki stelde de deelnemers voor aan het EBI-forum en legde uit hoe organisatoren baat kunnen hebben bij de ondersteuning ervan, zoals de “vraag een deskundige”-dienst, waar organisatoren juridisch advies kunnen krijgen bij de voorbereiding van hun initiatief. Tony Venables deelde zijn advies over beste praktijken op basis van de ervaring die hij had met het initiatief “Voters Without Borders”, dat, hoewel het niet de vereiste handtekeningen verzamelde, een blijvend effect heeft gehad door het bewustzijn over stemrechten in de hele EU te vergroten en bij te dragen tot de vaststelling van de agenda. 

Een belangrijk onderdeel van de discussie was het belang van een vroege voorbereiding. Volgens de deskundigen wordt het succes van elke EBI-campagne bepaald door strategische planning, waaronder het veiligstellen van middelen ruim vóór het begin van het verzamelen van handtekeningen. De deelnemers waren zeer betrokken en stelden veel vragen over bijvoorbeeld institutionele steun en hoe de Europese Commissie EBI-campagnes beter zou kunnen helpen en waarom veel initiatieven moeite hebben om grip te krijgen.

Na het discussiepanel splitsten de deelnemers zich in twee groepen, elk belast met het ontwerpen van essentiële elementen van een campagne voor het hypothetische universele OV-pasinitiatief. Eén groep richtte zich op de communicatiestrategie en onderzocht hoe socialemediaplatforms, influencers en lokale overheden kunnen worden gemobiliseerd om het initiatief te promoten. Hun ideeën varieerden van het organiseren van modeldagen om de voordelen van grensoverschrijdend reizen aan te tonen, tot het richten van jongeren via scholen en universiteiten.

De tweede groep concentreerde zich op de betrokkenheid van belanghebbenden en strategieën voor fondsenwerving. Ze bespraken het betrekken van EP-leden, lokale politici en vervoersbedrijven, en benadrukten hoe particuliere bedrijven, zoals chipkaartfabrikanten, belangrijke financiers kunnen worden. 

De workshop voorzag de deelnemers van praktische kennis over het opstellen en promoten van een EBI en gaf hen de instrumenten om creatief na te denken over de betrokkenheid van belanghebbenden en communicatiestrategieën. 

Veel aanwezigen toonden grote interesse om het voorstel voor de OV-pas om te zetten in een officieel initiatief, waaruit blijkt hoe workshops als deze tot tastbare actie kunnen leiden. Door verder te gaan dan louter bewustmaking, toont deze praktische benadering van het EBI-proces het potentieel om proactieve maatschappelijke betrokkenheid te bevorderen en bij te dragen aan de vormgeving van de Europese democratie. Simpel gezegd bewijst dit initiatief dat geïnformeerde burgers, wanneer ze de juiste instrumenten krijgen, echte veranderingen binnen de EU kunnen bewerkstelligen.