Assya Kavrakova z ECAS na temat przyszłości europejskiej inicjatywy obywatelskiej

Assya Kavrakova, dyrektor ECAS: Europejska inicjatywa obywatelska jest pierwszym ponadnarodowym mechanizmem demokracji uczestniczącej na świecie

W wywiadzie z zespołem ds. europejskiej inicjatywy obywatelskiej dyrektor wykonawcza Europejskiej Służby Działań Obywatelskich (ECAS) Assya Kavrakova przedstawia nam wgląd w to narzędzie i proponuje zalecenia dotyczące jego przekształcenia w skuteczny instrument demokracji uczestniczącej.

Głównym elementem prac ECAS jest wspieranie demokratycznego uczestnictwa w UE i zaangażowania w nią. Jak skuteczna jest europejska inicjatywa obywatelska w ułatwianiu tego uczestnictwa?

Europejska inicjatywa obywatelska jest jedynym w swoim rodzaju instrumentem z kilku powodów. Po pierwsze, jest to pierwszy ponadnarodowy mechanizm demokracji uczestniczącej, nie tylko w Europie, ale na całym świecie.

Po drugie, po raz pierwszy w historii Unii Europejskiej dzięki europejskiej inicjatywie obywatelskiej obywatele europejscy mają takie same prawa jak Parlament Europejski i Rada, a mianowicie do zwrócenia się do Komisji o stanowienie prawa w określonej dziedzinie wchodzącej w zakres jej kompetencji.

Niemniej jednak inicjatywa nie jest narzędziem codziennego użytku, a być może słusznie, jej potencjał w zakresie ustalania programu na szczeblu europejskim może zostać zbadany jedynie przez tych, którzy są w stanie zmobilizować poparcie obywateli w co najmniej siedmiu państwach członkowskich. Wymóg ten gwarantuje, że jest on reprezentatywny dla rzeczywistych interesów lub obaw europejskich.

Jakie były główne przeszkody w zaangażowaniu obywateli w europejską inicjatywę obywatelską?

Krótko mówiąc, jego stosowanie okazało się trudne. Chociaż zgadzamy się, że powinny istnieć zabezpieczenia zapewniające minimalną zrównoważoną reprezentację z całej UE, nadmierne przeszkody administracyjne – takie jak gromadzenie zbyt dużej ilości danych osobowych w niektórych państwach członkowskich – sprawiły, że nie są one adekwatne do zakładanych celów. Sytuację tę pogorszyły trudności związane z certyfikacją systemów zbierania deklaracji on-line, osobistą odpowiedzialnością każdego członka komitetu obywatelskiego itp. Potrzebne są zbyt duże wysiłki w imieniu organizatorów, jeśli chodzi o zasoby ludzkie, finansowe, czasowe i energetyczne, aby osiągnąć ten cel na koniec procesu.

W jaki sposób przegląd europejskiej inicjatywy obywatelskiej rozwiąże te problemy i pomoże zwiększyć jej skuteczność jako narzędzia demokracji uczestniczącej?

Proponowane przez Komisję zmiany w rozporządzeniu z pewnością przyczyniłyby się do zwiększenia przyjazności inicjatywy dla użytkowników. Ich celem będzie zmniejszenie kosztów i obciążeń związanych z tym procesem, ułatwienie obywatelom inicjowania inicjatywy oraz umożliwienie organizatorom efektywnego i skutecznego prowadzenia kampanii. Możliwość podpisania inicjatywy w wieku 16 lat zwiększy udział obywateli i będzie miała na celu wzbogacenie społeczności europejskiej inicjatywy obywatelskiej.

Komisja Europejska uruchomiła niedawnoforumeuropejskiej inicjatywy obywatelskiej. Jakiego wpływu oczekuje się, że będzie to miało?

Mamy nadzieję, że forum stanie się prawdziwą platformą współpracy, stanowiącą część europejskiej przestrzeni publicznej. Będzie to okazja dla wszystkich zainteresowanych obywateli europejskich do debaty, wymiany poglądów i wzajemnych kontaktów. Będą mogli dowiedzieć się, czym jest europejska inicjatywa obywatelska i jak rozwijała się od czasu jej uruchomienia.

Forum pomoże również przyszłym organizatorom w uzyskaniu informacji zwrotnych na temat ich pomysłów na inicjatywy oraz w znalezieniu współpracowników i kibiców, a także w uczeniu się na podstawie doświadczeń innych podmiotów związanych z tym narzędziem.

Ponadto obecni i przyszli organizatorzy będą korzystać z bezpłatnego doradztwa niezależnych ekspertów w zakresie aspektów prawnych, gromadzenia funduszy i prowadzenia kampanii w ramach swoich inicjatyw.

Jeżeli w przyszłości forum, system zbierania deklaracji on-line, który Komisja zapewnia organizatorom, a strona internetowa zostanie włączona do punktu kompleksowej obsługi, będziemy mogli mówić o prawdziwym ekosystemie europejskiej inicjatywy obywatelskiej.

Zaangażowanie obywateli w europejską inicjatywę obywatelską zależy w dużej mierze od świadomości tej inicjatywy. Co robi się, aby zwiększyć świadomość na temat tej inicjatywy w całej UE?

W moim przekonaniu nie tyle jak dotąd. Niestety ten brak świadomości stanowi dodatkowe obciążenie dla organizatorów – muszą oni wyjaśniać nie tylko swoją przyczynę, ale także europejską inicjatywę obywatelską. Zniechęciło to wiele z nich, w związku z czym zrezygnowały z nich.

Trzyletnia kampania informacyjna, którą Komisja organizuje w państwach członkowskich, jest bardzo mile widziana i konieczna. Należy jednak połączyć ją z zamierzonym wysiłkiem zarówno ze strony najwyższych urzędników UE, jak i polityków krajowych, aby w miarę możliwości wyjaśnić europejską inicjatywę obywatelską i odnieść się do niej.

Oprócz podnoszenia świadomości, jakie inne kroki zalecają Państwo w celu zwiększenia zaangażowania w europejską inicjatywę obywatelską i poprawy jej skuteczności?

Proces realizacji europejskiej inicjatywy obywatelskiej powinien i zostanie uproszczony wraz ze zmianą rozporządzenia. Należy jednak również wzmocnić reakcję europejskich decydentów na udane inicjatywy. Oprócz Komisji Parlament Europejski może zdecydowanie odgrywać większą rolę w rozważaniu inicjatyw, a Rada powinna utworzyć ekspercką grupę roboczą ds. europejskiej inicjatywy obywatelskiej, podobną do tych w innych dziedzinach – swobody przemieszczania się, migracji itp. W państwach członkowskich, w których istnieje wystarczająca wola polityczna, można by podjąć działania następcze na szczeblu krajowym na szczeblu krajowym, nawet jeśli nie podjęto żadnych działań legislacyjnych na szczeblu europejskim.