Ożywienie europejskiej inicjatywy obywatelskiej – poprawa działań następczych w związku z udanymi inicjatywami

Ponieważ nowe rozporządzenie w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej wejdzie w życie 1 stycznia 2020 r., niezwykle ważne jest, aby instytucje europejskie i krajowe uczyniły wszystko, co w ich mocy, aby ponowne uruchomienie tego unijnego instrumentu uczestnictwa zakończyło się sukcesem. W opublikowanym niedawno dokumencie pt. „Sześć pomysłów na odmłodzenie demokracji europejskiej” moi koledzy i moi koledzy opowiadali się za większym zaangażowaniem zarówno Parlamentu Europejskiego, jak i parlamentów narodowych w europejską inicjatywę obywatelską, w szczególności w działania następcze w związku z udanymi inicjatywami. Pełny artykuł można znaleźć tutaj.

Obecnie działania następcze w związku z udanymi inicjatywami obejmują przede wszystkim dwa wydarzenia: Komisja zaprasza organizatorów na prywatne spotkanie do wymiany poglądów na temat inicjatywy i jej celów, a Parlament Europejski organizuje wysłuchanie publiczne, które umożliwia organizatorom publiczne przedstawienie inicjatywy i zaangażowanie się w dyskusję z decydentami politycznymi UE.

Nowe rozporządzenie przedłuża okres badania przez Komisję inicjatyw obywatelskich, które z powodzeniem zebrały niezbędne podpisy, z obecnych trzech do sześciu miesięcy. Znacznie zwiększa to możliwości konsultacji, debaty i podnoszenia świadomości, zanim Komisja przedstawi „ostateczne słowo” na temat tego, czy odpowiada ona na żądania obywateli.

Chociaż ten wydłużony okres rozpatrywania wniosków może sprawić, że organizatorzy i zwolennicy inicjatywy czują się bardziej słuchani i poważniej traktowani w swojej inicjatywie – co jest warunkiem wstępnym udanego instrumentu uczestnictwa – duże pytanie dotyczy tego, czy skorzystano z tej możliwości. Jest to wspólna odpowiedzialność wszystkich zaangażowanych instytucji unijnych i krajowych.

Komisja Europejska może właściwie wykorzystać sześciomiesięczny okres badania, prowadząc zarówno ukierunkowane konsultacje publiczne, jak i konsultacje publiczne dotyczące przedmiotu inicjatywy. Ponadto mogłoby to ułatwić organizację panelu losowo wybranych obywateli UE w celu dokonania przeglądu celów inicjatyw i wydania Komisji zalecenia w sprawie dalszych działań. Dzięki temu Komisja może dowiedzieć się, czy cele inicjatywy są w większym stopniu wspierane przez różne grupy społeczne.

Równie ważna jest rola Parlamentu Europejskiego w działaniach następczych. Oprócz wysłuchania publicznego Parlament zmienił niedawno swój regulamin, aby zagwarantować, że przyszłe udane inicjatywy będą omawiane na posiedzeniu plenarnym. Jest to bardzo mile widziany krok, ale ważne byłoby, aby każda tego rodzaju debata zakończyła się rezolucją na posiedzeniu plenarnym. Dzięki temu obywatele mogą dokładnie dowiedzieć się, gdzie ich wybrani przedstawiciele zajmują się tematem inicjatywy, i może pomóc w podjęciu decyzji przez Komisję.

Ponadto konieczne jest również większe zaangażowanie państw członkowskich. Oprócz Parlamentu Europejskiego bardzo korzystne byłoby, gdyby parlamenty narodowe debatowały nad udanymi inicjatywami i głosowały nad nimi również w swoich izbach. Nie tylko pomogłoby to we wspieraniu transgranicznej debaty na temat tej inicjatywy, ale również wywarłoby presję na rządy państw członkowskich – reprezentowane w innym unijnym prawodawcy, tj. w Radzie – by wzięły na siebie odpowiedzialność za dopilnowanie, by udane inicjatywy były brane pod uwagę politycznie na tyle, na jaki zasługują.