Éigeandáil uisce na hEorpa: Éilíonn tionscnamh ó na saoránaigh gníomhaíocht ón Aontas le haghaidh uisce glan inbhuanaithe

An réaltacht phráinneach: Dúshlán uisce na hEorpa

Tá os cionn 10 milliún saoránach den Aontas nach bhfuil rochtain acu fós ar uisce óil sábháilte. Fágann triomaigh i réigiúin an deiscirt feirmeoirí ag streachailt, agus sáraíonn tuilte tubaisteacha in Valencia, sa Pholainn nó san Ostair pobail. Idir an dá linn, cailltear 20 % dár n-uisce dáilte mar gheall ar sceitheadh agus míbhainistíocht. Is éard atá i gceist leis an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh le haghaidh Eoraip atá Cliste agus Athléimneach ó thaobh Uisce de rochtain uilíoch ar uisce glan a áirithiú, infheistíocht a dhéanamh i mbainistiú inbhuanaithe uisce agus dramhaíl a chosc.

Is é uisce croílár na beatha, an snáithe sreafa a nascann ár n-am atá thart, an lá atá inniu ann agus an todhchaí. Ar fud na hEorpa, tá pobail múnlaithe ag uisce, ag aibhneacha, lochanna, farraigí agus líonraí casta tobar agus canálacha a chothaigh sibhialtachtaí leis na céadta bliain. Sa lá atá inniu ann, áfach, tá an acmhainn bhunúsach seo faoi bhrú ollmhór. 

Tháinig mé ar ais le déanaí ó Srí Lanca, tír ina bhfuil uisce fite isteach sa saol laethúil. Léiríonn taiscumair ársa, ceapairí ríse, agus uiscí cósta an cruth domhain atá ar an tsibhialtacht. I Fort Galle, dúirt treoir liom: “Tá sé ríthábhachtach oidhreacht Shrí Lanca a rianú trí phriosma an uisce chun tuiscint a fháil ar dhúshláin an lae inniu agus na todhchaí.” Bhuail sé sin mé mar a bhfuil sé mar aidhm againn a dhéanamh leis an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh: a áirithiú go n-aithneofar an t-uisce ní hamháin mar shaincheist chomhshaoil ach mar cholún athléimneachta, inbhuanaitheachta agus ceartais.

Eoraip atá cliste ó thaobh uisce de agus athléimneach a éileamh

Tugann an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh (TES) le haghaidh Eoraip Uisce-Chliste agus Athléimneach deis do shaoránaigh todhchaí an bheartais uisce a mhúnlú. 

Éilímid claochlú iomlán ar an gcaoi a ndéanann an Eoraip an t-uisce a rialú, a chosaint agus a chur in ord tosaíochta. Teastaíonn Aontas uainn a stopann uisce a chur amú agus a mhíbhainistiú, a infheistíonn i réitigh inbhuanaithe nuálacha agus a chinntíonn go bhfuil rochtain ag gach duine, beag beann ar an áit a bhfuil cónaí orthu, ar uisce glan sábháilte.

Neartaíonn ár dTionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh an iarraidh ar chur chuige cuimsitheach de chuid an Aontais, ina bhfuil an tslándáil uisce leabaithe sa reachtaíocht agus i straitéisí cistiúcháin. Gan iarracht chomhordaithe Eorpach, leanfaidh neamhionannais maidir le rochtain agus míbhainistíocht de bheith ag fás. Fágann réaltachtaí geopholaitiúla go bhfuil sé sin níos práinní fós. Ó fhairsingiú fásaigh go coinbhleachtaí maidir le rochtain ar uisce, braitheann cobhsaíocht dhomhanda ar rialachas inbhuanaithe uisce. Ní mór don Eoraip dea-shampla a thabhairt, lena n-áirithítear go leanfaidh an t-uisce de bheith ina leas coiteann, agus é cosanta ar bhrúnna eacnamaíocha gearrthéarmacha.

Gníomhaíochtáitiúil, tionchar domhanda: athléimneacht uisce a fhorbairt 

Cé go bhfuil méadú tagtha ar infheictheacht ár dTionscnaimh ar leibhéal an Aontais, tarlaíonn fíorathrú ar an láthair. Sin an áit a bhfuilimid ag díriú ár n-iarrachtaí faoi láthair: feasacht a mhúscailt, rannpháirtíocht áitiúil a shlógadh agus éileamh comhchoiteann ar ghníomhaíocht a fhorbairt lena gcuirtear iallach ar cheannairí an Aontais déileáil le hathléimneacht uisce mar phríomhthosaíocht.

In ainneoin na práinne, is léir gur dúshlán é sínithe a bhailiú. Tá an comhrá maidir le hathléimneacht uisce á thabhairt againn do dhaoine i ngach áit, ní hamháin do lucht déanta beartas, ach do phobail, do ghrúpaí óige, do ghníomhaithe agus do ghnáthshaoránaigh. Trí fhor-rochtain an phobail, rannpháirtíocht ar an leibhéal náisiúnta, agus comhar le líonraí ar fud na hEorpa, táimid ag cinntiú go dtuigeann daoine gur saincheist do chách é an t-uisce, is cuma cén cúlra nó gairm atá acu. Cibé acu trí imeachtaí, na meáin shóisialta, abhcóideacht dhíreach nó comhpháirtíochtaí áitiúla, táimid á dhéanamh soiléir: Ceanglaíonn uisce linn go léir, agus is freagracht chomhroinnte é a chinntiú. 

Táimid ag leathnú ár bhfeachtais trí chomhoibriú le heagraíochtaí atá ag obair i gceartas comhshaoil, rannpháirtíocht na hóige, agus cothromas sóisialta, ag cinntiú go mbeidh tionchar ag an bhfeachtas ar earnálacha éagsúla, lena n-áirítear gníomhaíochas aeráide, sláinte phoiblí, talmhaíocht, pleanáil uirbeach, cearta an duine, oideachas agus cuimsiú sóisialta. Déanann athléimneacht uisce difear don tslándáil bia, don tithíocht, don ullmhacht i gcomhair tubaistí agus don cheartas eacnamaíoch, rud a fhágann gur saincheist í a bhaineann le réimsí agus pobail éagsúla. Trí nascadh le grúpaí ó ghluaiseachtaí pobail go líonraí idirnáisiúnta abhcóideachta, táimid ag cinntiú go mbreathnaítear ar uisce ní hamháin mar shaincheist chomhshaoil, ach mar cholún bunúsach den cheartas sóisialta agus eacnamaíoch. 

Ceann de na cineálacha cur chuige is éifeachtaí atá againn ná a bheith ag obair i ngach teanga, rud a fhágann go bhfuil an feachtas chomh hinrochtana agus is féidir do shaoránaigh ar fud na hEorpa. Táimid ag baint teanga mhaorlathach agus theicniúil go gníomhach chun an feachtas a dhéanamh inrochtana, tarraingteach agus ábhartha do ghnáthdhaoine. In ionad téarmaí casta beartais, úsáidimid teachtaireachtaí soiléire inathraithe a nascann athléimneacht uisce le saol laethúil daoine. Mar

shampla, in ionad a rá, “Breithnithe uisce a phríomhshruthú i gcreataí rialála an Aontais chun comhleanúnachas beartais trasearnála a fheabhsú”, deirimid “An t-uisce a chur i gcroílár bheartais an Aontais ionas go gcosnófar é san fheirmeoireacht, i gcathracha agus i gcórais fuinnimh.”

Trí dhíriú ar iarmhairtí fíorshaoil seachas ar fhoclaíocht institiúideach, déanaimid deimhin de go dtuigeann gach duine, ní hamháin lucht ceaptha beartas, an fáth a bhfuil athléimneacht uisce tábhachtach agus an fáth a bhfuil a nguth riachtanach.

Ár n-éilimh shonracha: uisce glan agus beartais níos láidre de chuid an Aontais 

Iarrann ár dTionscnamh ar an gCoimisiún Eorpach an méid seo a leanas a dhéanamh:

• Uisce glan a chinntiú do chách — bíodh sé i gcathair mhór nó i bpobal tuaithe, ní mór rochtain shábháilte iontaofa a bheith ag gach teaghlach, feirm agus gnólacht ar uisce.
• Beartais níos láidre de chuid an Aontais a chur chun feidhme chun dul i ngleic le géarchéimeanna uisce — ó thriomaigh agus truailliú go bonneagar atá ag titim as a chéile, tá ceannaireacht an Aontais de dhíth orainn chun tús áite a thabhairt do rialachas uisce ar fud na n-earnálacha uile. 
• Ba mhaith linn tiomantas ar fud an AE chun deireadh a chur le dramhaíl uisce agus míbhainistíocht — cailltear os cionn 20 % dár n-uisce mar gheall ar sceitheadh agus neamhéifeachtúlachtaí, agus ní mór deireadh a chur le tionscadail dhíobhálacha a chuireann ár soláthar uisce i mbaol.

“Tá an oiread sin uisce thart timpeall orainn gur léir go bhfuil uisce óil ar ardchaighdeán ann. Agus ní hamhlaidh atá, ar ndóigh.” Meabhraíonn a chuid focal dúinn, fiú i réigiúin ina bhfuil an chuma ar an uisce go bhfuil sé flúirseach, nach mbíonn sé sábháilte ná slán i gcónaí.

Tá sé feicthe ag Sabrina go ndéanann rochtain neamhiontaofa ar uisce dochar do phobail imeallaithe, rud a fhágann gur saincheist maidir le cearta an duine é an ganntanas uisce. 

Léiríonn an dearcadh sin an fáth a bhfuil gá le gníomhaíocht anois!

Tionscnamh Eorpach na Saoránach — an rogha nádúrtha do shaoránaigh tionchar a imirt ar bheartas an AE

Ba é TES an rogha nádúrtha don fheachtas seo toisc go dtugann sé tionchar díreach do shaoránaigh ar bheartas an Aontais. Bhí tionchar ag ár gcuid oibre i dtionscadal FLOW (Futures Lives with Oceans and Water) Horizon ar ár gcinneadh, inar leagadh béim ar a dhoimhne a nascann daoine, go háirithe glúnta óga, leis an uisce. Tríd an tionscadal sin, bhí fonn mór orainn athrú struchtúrach a dhéanamh ar an gcaoi a mbainistíonn an Eoraip a cuid acmhainní uisce. Cuireann an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh ar chumas na saoránach an fhís sin a chur i ngníomh trí athrú reachtach a éileamh. Murab ionann agus achainíocha nó comhairliúcháin, éilíonn TES ar an gCoimisiún Eorpach freagra a thabhairt agus d’fhéadfadh sé dlíthe nua a thionscnamh má bhailítear aon mhilliún síniú. Ós rud é gur gá rialachas uisce a ardú mar thosaíocht straitéiseach laistigh de cheapadh beartas an Aontais, ar aon dul leis an aeráid agus leis an bhfuinneamh, ba í an uirlis sin an bealach is éifeachtaí chun a áirithiú go gcloisfí guthanna na saoránach ar an leibhéal is airde.

Ar an 22 Márta, beidh Lá Domhanda an Uisce ar siúl ar fud an domhain, lá chun machnamh a dhéanamh ar shlándáil uisce agus ar na gníomhaíochtaí nach mór dúinn a dhéanamh. Tá Straitéis Eorpach maidir le hAthléimneacht Uisce á meas ag an gCoimisiún Eorpach agus tá ionchur á bhailiú ó na páirtithe leasmhara uile. Mar a dúirt an Coimisinéir Jessika Roswall in agallamh le haghaidh Water News Europe: “Tá an t-uisce faoi bhrú níos mó agus níos mó, agus ní féidir linn talamh slán a dhéanamh de. Ní mór dúinn smaoineamh go straitéiseach ar an acmhainn seo — díreach mar atá déanta againn maidir le fuinneamh.”

Mar sin féin, ní féidir athléimneacht uisce a bhaint amach trí bheartas amháin. Éilíonn sé athrú bunúsach ar an gcaoi a mbreathnaímid, mar shochaithe, ar uisce agus ar an gcaoi a mbainistímid é. Cuireann ár dTionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh bealach ar fáil do shaoránaigh chun tionchar a imirt ar an gclár oibre sin agus chun gníomhaíocht níos láidre ón Aontas a éileamh. Tá baint dhíreach aige sin leis an gComhaontú Gorm don Eoraip, arb é is aidhm dó an t-uisce a chur i gcroílár bheartais inbhuanaitheachta na hEorpa. 

Is plean de chuid Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) é an Comhaontú Gorm don Eoraip chun príomhthosaíocht a dhéanamh den uisce san Eoraip, díreach mar atá i gcás na haeráide agus an fhuinnimh. Is é is aidhm dó acmhainní uisce a chosaint, ganntanais agus truailliú a chosc, agus rochtain chothrom ar uisce glan a chinntiú do chách. Is é an sprioc beartais chliste a chruthú a chabhróidh le pobail, gnólachtaí agus an dúlra a bheith rathúil, ag cinntiú go n-úsáidtear uisce go ciallmhar don todhchaí.

Ní le rialtais ná le beartais amháin a bhaineann sé sin. Ní hamháin go mbíonn tionchar ag an ngéarchéim uisce ar roinnt áiteanna. Baineann sé le gach duine againn, cibé áit a bhfuil cónaí orainn. Ó thuilte agus triomaigh go haibhneacha truaillithe agus bonneagar atá ag dul in aois, is dúshláin iad dúshláin uisce do chách. Ach le cabhair ó na saoránaigh, is féidir linn é seo a athrú.

Iarraimid ort a bheith linn agus síniú. Is é uisce an acmhainn is luachmhaire atá againn. I dteannta a chéile, is féidir linn an Eoraip a dhéanamh uisce-chliste agus athléimneach.

Tabhair cuairt arshuíomh gréasáin antionscnaimh anseo.

Breathnaigh ar leathanach oifigiúil an tionscnaimh anseo.

Naisc sheachtracha:

1. An Coimisiún Eorpach — Glao ar Fhianaise: Straitéis Athléimneachta Uisce na hEorpa https://environment.ec.europa.eu/news/call-evidence-begins-eu-water-resilience-strategy-2025-02-04_ga
2. Dearbhú an Chomhaontaithe Ghoirm ón Aontas Eorpach ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/publications-other-work/publications/declaration-eu-blue-deal
3. Lá Domhanda Uisce 2025 (na Náisiúin Aontaithe) https://www.worldwaterday.org/
4. Airteagal maidir le hAthléimneacht Uisce san Eoraip (Water News Europe) https://www.waternewseurope.com/work-on-water-resilience-strategy-has-finally-takenoff/
5. Alt Ollannach le André Hudepohl maidir leis an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh https://www.vrijwilligerswerk.nl/nieuws+en+blogs/2988820.aspx?t=Europees-Burgerinitiatief-over-Water-jouw-handtekening-telt