Wees gedurfd: Start een Europees burgerinitiatief, Say Civic Engagement Workshop Deelnemers

Mascha is student sociaal werk aan de Hogeschool van Landshut en Nikos is student geneeskunde aan de LMU München. Zij ontmoetten elkaar tijdens de workshop Civic Engagement on the EU-level, onderdeel van de Summer Academy 2024 in het Banz Monastery Educational Center. 

In dit gezamenlijk geschreven artikel delen zij hun nieuw verworven kennis van het Europees burgerinitiatief en hun enthousiasme voor actieve burgerparticipatie op EU-niveau. Dit is wat ze te zeggen hebben:

"Het hele idee achter het Europees burgerinitiatief fascineerde en maakte indruk op ons. We willen deze vorm van betrokkenheid in ons achterhoofd houden, vooral als burgers van de EU en als mensen die geloven in een sterke democratie."

Democratie heeft geen zin tenzij we er actief vorm aan geven – dat is een overtuiging die we allemaal delen op de Summer Academy, georganiseerd door verschillende stichtingen in Duitsland. De nadruk lag meer op het nemen van maatregelen dan op het waarom, met name op EU-niveau.

Tijdens de workshop “Civic Engagement at the EU Level” hadden we echter een diepgaand besef dat verder reikte dan onze ervaringen tot nu toe.

De meesten van ons waren bekend met nationale verzoekschriften, die in het verleden een of twee hebben ondertekend. Toch heeft het leren over het Europees burgerinitiatief (EBI) zowel nieuwe mogelijkheden als uitdagende realiteiten aan het licht gebracht. Het was de eerste keer dat we echt begrepen hoe burgers het beleid op EU-niveau konden beïnvloeden, maar we werden ons ook bewust van de aanzienlijke belemmeringen.

De belofte van het EBI is eenvoudig: gewone burgers kunnen wetgeving voorstellen als zij een miljoen handtekeningen verzamelen uit ten minste zeven EU-landen. Dit idee voelde empowerment, waardoor de EU toegankelijker leek. Het was voor ons een moment van besef dat wij als burgers een directe rol kunnen spelen bij het vormgeven van het EU-beleid. 

"We voelden ons niet langer passieve waarnemers van besluiten van wetgevers, maar actieve deelnemers aan het Europese democratische proces. Ons aanvankelijke optimisme botste echter snel met enkele harde realiteiten.

Voor veel EBI's voldeed de follow-up niet aan de verwachtingen van de organisatoren. Dit heeft geleid tot bezorgdheid over de manier waarop de Europese Commissie omgaat met de inbreng van burgers. Hoewel het instrument er is, blijft de doeltreffendheid ervan bij het tot stand brengen van echte verandering in het geding.

Het proces zelf is ook beladen met uitdagingen. Het verzamelen van een miljoen handtekeningen uit zeven landen lijkt in theorie misschien eenvoudig, maar in de praktijk is het uiterst complex. Campagne voeren kan in elke lidstaat anders zijn en het navigeren door deze kaders kan overweldigend zijn voor gewone burgers zonder institutionele steun. Maar hier hadden we nog een belangrijke realisatie: democratie gedijt wanneer burgers samenwerken. Het Forum voor het Europees burgerinitiatief biedt essentiële steun die burgers motiveert om samen te werken om de EU vorm te geven.

Ondanks de bestaande moeilijkheden blijft het EBI een krachtig instrument. De grens tartende natuur stimuleert samenwerking, waardoor burgers uit verschillende landen zich kunnen verenigen rond gedeelde oorzaken. Dit aspect van het EBI is misschien wel het belangrijkste kenmerk ervan, namelijk het bevorderen van een gevoel van Europese solidariteit en het openen van de deur naar grootschalige collectieve actie.

Door de presentatie van het team van het EBI-forum kregen we praktische inzichten in het lanceren en promoten van een EBI. Hoewel uitdagend, is het proces niet onmogelijk. Met de juiste begeleiding, ondersteuning en vastberadenheid kunnen burgers nog steeds impact maken. Succes hangt echter niet alleen af van het harde werk van initiatiefnemers; het is ook afhankelijk van de bereidheid van de Europese Commissie om op deze burgervoorstellen te reageren.

Voor ons heeft het EBI een nieuw traject voor maatschappelijke betrokkenheid geopend, waardoor we actief kunnen deelnemen aan de vormgeving van het Europees beleid. Maar we realiseerden ons ook dat zonder significante institutionele hervormingen onze inspanningen buitenspel zouden kunnen worden gezet. Om een blijvende impact te hebben, moeten we deze instrumenten niet alleen begrijpen en doeltreffend gebruiken, maar ook pleiten voor veranderingen die de EU inclusiever maken en beter inspelen op burgers zoals wij.

Wat zijn uw ervaringen met het Europees burgerinitiatief? Had je ook zo'n gevoel als wij toen je voor het eerst over dit onderwerp hoorde? Laten we het erover hebben in de comments hieronder!