Het Europees Parlement verbindt zich ertoe meer verantwoordelijkheid te nemen bij de follow-up van succesvolle initiatieven

Delange weg naar een Europees burgerinitiatief dat voor iedereen werkt

Op 5 juli 2018 heeft het Europees Parlement in Straatsburg gestemd voor het besluit om de onderhandelingen met de Raad over de herziening van de verordening betreffende het Europees burgerinitiatief te starten. Het besluit van het Parlement ging vergezeld van een belangrijke mededeling: György Schöpflin, verantwoordelijk lid van het Europees Parlement namens het Parlement, kondigt aan dat hij een wijziging van de eigen regels van het Parlement zal initiëren om ervoor te zorgen dat succesvolle burgerinitiatieven altijd door het Parlement in de plenaire vergadering worden besproken, naast de openbare hoorzitting met organisatoren waarin de huidige verordening reeds voorziet. Deze toezegging is een belangrijke doorbraak in de voorgestelde nieuwe verordening, aangezien de herziening tot op dit punt geen oplossing heeft opgeleverd voor het kritieke probleem van het vermeende gebrek aan politieke impact van succesvolle initiatieven.  

Het Europees burgerinitiatief is een instrument met veel potentieel, niet alleen voor individuele burgers of maatschappelijke organisaties — omdat het hen in staat stelt rechtstreeks deel te nemen aan de vaststelling van de Europese politieke agenda — maar ook voor de Europese Unie als geheel. Het Europees burgerinitiatief heeft het potentieel om het intrinsieke streven van de burgers om de Europese Unie en de samenleving als geheel te verbeteren, te benutten. Dit is van cruciaal belang in een tijd waarin grote aantallen mensen vraagtekens plaatsen bij de rol van de Europese Unie die zij beschouwen als een elite politiek project waarbij hun stem en bezorgdheid niet worden gehoord. Hoewel het potentieel aanwezig is, is de weg naar de verwezenlijking van dit potentieel rotsachtig, om het licht uit te drukken. Uit de eerste zes jaar ervaring met initiatieven is gebleken dat het Europees burgerinitiatief, als het niet naar behoren wordt gereguleerd en uitgevoerd, eerder zal leiden tot verdere ontgoocheling en scepsis bij de burgers dan tot hun empowerment. Dit is een van de redenen waarom de wetgeving inzake het instrument momenteel door de EU-instellingen wordt herzien.

Hoewel alle instellingen en belanghebbenden het erover eens zijn dat het Europees burgerinitiatief toegankelijker en vriendelijker moet worden gemaakt voor de gebruikers en beter bekend moet worden bij de burgers, is de belangrijkste vraag van de herziening hoe ervoor kan worden gezorgd dat succesvolle burgerinitiatieven — die een miljoen handtekeningen hebben kunnen verzamelen — eerlijk worden behandeld. De afgelopen zes jaar hebben we vier — binnenkort vijf — succesvolle initiatieven gehad, en zodra ze als zodanig werden erkend, gingen alle ogen onmiddellijk naar de Europese Commissie. Hoe zou de Commissie reageren? Dit is begrijpelijk in die zin dat alleen de Commissie het recht heeft wetgevingsprocedures op te starten en dus formeel belast is met de verantwoordelijkheid om te reageren op succesvolle initiatieven.

Dit leidde echter ook tot een structureel gebrek aan verwachtingen tussen organisatoren en aanhangers van succesvolle burgerinitiatieven enerzijds en Europese beleidsmakers anderzijds. In dit verband zijn we begonnen met de #EPForgetUsNot-campagne voor het maatschappelijk middenveld, waaraan meer dan 80 maatschappelijke organisaties en alle succesvolle burgerinitiatieven deelnemen, om de belangrijke verantwoordelijkheid van het Europees Parlement bij de follow-up van succesvolle initiatieven aan te pakken. Wij zijn ervan overtuigd dat alleen het Europees Parlement — als enige EU-instelling die rechtstreeks wordt gekozen door en verantwoording kan afleggen aan de burgers — op geloofwaardige en doeltreffende wijze kan bemiddelen tussen de relatief eenvoudige eisen van een succesvol initiatief en de complexe realiteit van de Europese beleidsvorming.

De toezegging van het Parlement om plenaire debatten te houden over succesvolle initiatieven is een belangrijke eerste stap in de richting van meer betrokkenheid bij het Europees burgerinitiatief. Er zullen meer stappen moeten worden ondernomen en elke instelling zal haar eigen deel van de verantwoordelijkheid voor het Europees burgerinitiatief moeten nemen. Dit is de enige manier waarop het participatie-instrument een succes kan worden, niet alleen in de ogen van beleidsmakers, maar ook in de ogen van de burgers in de hele Unie.