Versterking van het Zwitserse legermes voor de Europese democratie

Het is een echte legenda — en cultureel icoon. Het multitool pocketmes werd vervaardigd in een afgelegen Alpenvallei in Zwitserland. Aanvankelijk (onbetwistbaar) „Offiziersmesser” genoemd, in de jaren 1950, kunnen Amerikaanse soldaten die gebruikmaken van de handige combinatie van schroevendraaiers, openen, houten zaag, scharen, nagels en vele andere functies gewoon het Zwitserse legermes (SAK) noemen. Het multifunctionele karakter ervan heeft de ontwerpers van instrumenten in de hele wereld geïnspireerd — onder meer de ontwerpers van het eerste overgangsinstrument van participatieve en directe democratie, het Europees burgerinitiatief (EBI).

In de afgelopen zeven jaar hebben bijna 10 miljoen Europese burgers uit 28 lidstaten het EBI gebruikt om de politieke agenda van de Europese Unie vast te stellen door meer dan 70 verschillende initiatieven te lanceren (waarvan meer dan 50 officieel zijn geregistreerd). En zoals in het geval van de meer dan een eeuw oude, maar steeds scherpe SAK — het meest geavanceerde model wordt „The Giant” genoemd en beschikt over niet minder dan 87 instrumenten met 141 verschillende functies — het veel jongere EBI heeft al een fascinerend aanbod van verschillende gebruiksvormen gezien, waardoor het een echt Zwitsers legermes is voor de Europese democratie.

Veel Europeanen hebben het EBI als gaspedaal gebruikt om innovatieve transnationale wetgeving te bevorderen. Dit omvat een van de eerste initiatieven, de „Single Communication Tariff Act”, die op 3 december 2012 door een groep jonge studenten is gelanceerd en een bescheiden budget van 2 000 EUR heeft. Het was nooit echt nodig om de formeel vereiste 1 miljoen handtekeningen van ten minste zeven lidstaten te verkrijgen om aan kracht te winnen, aangezien het een tijdige impuls was die de Europese Commissie graag had ontvangen en uitgevoerd.

Met een reeks andere EBI’s, waaronder het zeer succesvolle „Right2Water” -initiatief, dat de geverifieerde steun kreeg van niet minder dan 1 659 543 EU-burgers uit alle lidstaten, werd niet alleen een kwestie op de politieke agenda gezet, maar werd het overal op de agenda gezet in wetgeving voor heel Europa.

Maar het EBI kan ook op vele andere manieren worden gebruikt: bijvoorbeeld als „rem” om wetgeving tot stilstand te brengen of terug te draaien. Het initiatief „Stop TTIP” was mogelijk het duidelijkste representatief voor dit soort „remming” -voorstel. De afgelopen jaren hebben miljoenen Europese burgers de voordelen van internationale handels- en investeringsovereenkomsten in twijfel getrokken. Maar ook de zogenaamde succesvolle initiatieven, d.w.z. de initiatieven die de vereiste van 1 miljoen handtekeningen overtroffen, zoals „Verbied glyfosaat”, „Stop vivisectie” en „Een van ons”, gingen voornamelijk over het opzetten van een groot, groot STOP SIGN op transnationaal niveau.

En net als het Zwitserse legermes is er veel meer te vinden in het Europees burgerinitiatief. Het multiinstrument kan ook worden gebruikt als een „klep” (om bestaande wetgeving vast te stellen of te verbeteren), een „onderhandelingschip” (om de Europese beleidsvorming te beïnvloeden, naast andere methoden) of als „katalysator voor coalitievorming” (bijvoorbeeld door het initiatief „universeel basisinkomen”, dat nooit genoeg handtekeningen heeft gekregen om in aanmerking te komen voor de volgende stap, maar niettemin heeft bijgedragen tot de totstandbrenging van een groot Europees netwerk van supporters). Tot slot, en dit is zeer populair in de aanloop naar de verkiezingen zoals nu, worden sommige EBI’s eenvoudigweg gezien als een krachtig „canvasser” voor een kandidaat, een politieke partij of zelfs een bedrijf... vroeg in de nog jonge EBI-praktijk probeerde een Amerikaanse ijsproducent het proces te gebruiken door een „gelukkig koeienvoorstel”te lanceren.

Contribuant van het artikel: Voorzitter van het Initiatief en Referenteninstituut Europa