Twessa’ l-kamp ta’ applikazzjoni, ittaffi l-piż loġistiku: Rakkomandazzjonijiet għall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej mill-perspettiva tal-esperjenzi nazzjonali Pollakki

L-isfidi bl-inizjattivi taċ-ċittadini huma rikonoxxuti mhux biss fil-livell tal-UE iżda wkoll fil-livell nazzjonali, fl-Istati Membri. Iċ-ċittadini Pollakki għandhom id-dritt li jippreżentaw proposta għal abbozz ta’ liġi lill-parlament nazzjonali. Sabiex inqabbel il-kundizzjonijiet tal-inizjattivi taċ-ċittadini u l-effetti tagħhom fl-UE u fil-Polonja, wettaqt analiżi tal-kontijiet ċiviċi ppreżentati reċentement lill-Parlament Pollakk.

Fil-Polonja, teżisti proċedura li skontha ċ-ċittadini għandhom id-dritt li jippreżentaw proposti leġiżlattivi lill-parlament dment li jiġbru l-firem ta’ mill-inqas 100 000 persuna bid-dritt tal-vot fl-elezzjonijiet parlamentari.

Iċ-ċittadini kkonċernati għandhom jistabbilixxu kumitat ta’ inizjattiva leġiżlattiva. Mill-inqas 15 persuna huma meħtieġa għal dan. L-ewwel nett, huma jridu jiġbru 1,000 firma “inizjali” biex jirreġistraw tali kumitat. Il-100,000 firma jridu jitressqu pjuttost malajr — mhux aktar tard minn 3 xhur wara r-reġistrazzjoni tal-kumitat.

F’termini ta’ loġistika, it-tmexxija tal-proċess tal-inizjattiva ċivika hija sfida komparabbli ma’ dik tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej. Il-ġbir ta’ 100,000 firma, barra minn hekk fuq il-karta, huwa impenn serju ħafna li jeħtieġ strutturi fil-pajjiż kollu. Għalkemm, meta mqabbla mal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej, huwa ċertament vantaġġ li nittrattaw ma’ pajjiż wieħed biss, sistema legali waħda u lingwa waħda ta’ komunikazzjoni mal-firmatarji.

Minn Diċembru 2020, ġew ipproċessati 13 proposta ċivika fil-Parlament Pollakk. Dawn l-inizjattivi nazzjonali indirizzaw prinċipalment il-problemi li ġejjin:

• a) Kwistjonijiet lokali — eż. l-attività tal-kaċċaturi, il-funzjonament tal-unitajiet tal-gvern lokali, eċċ.
• b) Kwistjonijiet ta’ natura ideoloġika jew filosofika — eż. abort, bidliet fil-kodiċi penali.
• c) Kwistjonijiet finanzjarji, eż. relatati mal-ammont ta’ taxxi pubbliċi jew benefiċċji soċjali.

Kważi l-ebda waħda mill-proposti taċ-ċittadini mressqa fil-Polonja ma tiffoka fuq suġġett li jista’ jiġi solvut fil-livell Ewropew. B’mod notevoli, il-kawżi li fihom iċ-ċittadini Pollakki huma interessati huma normalment taħt il-kompetenza nazzjonali u inqas fil-kompetenza tal-UE.

Madankollu, ħafna kummentaturi huma xettiċi dwar kemm taħdem tajjeb l-inizjattiva ċivika fil-Polonja. L-ewwel nett, il-proġetti ċiviċi rarament jiksbu l-approvazzjoni parlamentari. Probabbilment ma jgħinx li xi inizjattivi għandhom it-tendenza li jkunu kontroversjali (eż. aċċess aktar faċli għall-abort kontra protezzjoni aktar b’saħħitha tal-fetu) jew li l-inizjattivi huma biss ta’ interess għal grupp żgħir ta’ ċittadini u jirriflettu l-fehma ta’ minoranza. Huwa ċar li l-involviment taċ-ċittadini fil-proċess leġiżlattiv huwa proċess diffiċli u impenjattiv kullimkien, u skont id-definizzjoni, dawn l-għodod huma diffiċli ħafna biex jinxterdu.

Fil-qosor, fl-opinjoni tiegħi, wara li titqies l-esperjenza Pollakka bid-dritt taċ-ċittadini li jippreżentaw proposti ċiviċi, hemm żewġ sfidi, li għandhom jiġu indirizzati jekk irridu niżviluppaw strumenti bħall-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej u nagħmluhom aktar popolari fost iċ-ċittadini Ewropej:

1. Għandu jkun possibbli li tiġi ppreżentata inizjattiva taċ-ċittadini Ewropej dwar firxa usa’ ta’ suġġetti. Bħalissa, l-inizjattivi taċ-ċittadini Ewropej jistgħu jikkonċernaw biss oqsma li jaqgħu taħt il-kompetenza tal-Kummissjoni Ewropea, li mhumiex magħrufa jew mifhuma b’mod wiesa’. Għal din ir-raġuni, xi organizzaturi jistgħu jabbandunaw qabel ma jissottomettu inizjattiva minħabba li jibżgħu li jiġu rrifjutati “mill-bidu”.  Ħafna oqsma li jqanqlu l-immaġinazzjoni taċ-ċittadini u jimmobilizzaw gruppi kbar biex jiġġieldu għad-drittijiet tagħhom tabilħaqq jaqgħu barra mill-kompetenzi tal-Kummissjoni, u jkun diffiċli ħafna li din l-isfida tissolva fil-futur qrib mingħajr ma jiġu estiżi dawn il-kompetenzi, madankollu, l-organizzaturi potenzjali jistgħu jirċievu appoġġ fl-identifikazzjoni ta’ jekk l-inizjattiva tagħhom taqax taħt il-kompetenzi tal-UE billi jitolbu l-għajnuna mill-Forum tal-Inizjattiva taċ-Ċittadini Ewropej.
    
2. Ir-riżoluzzjoni ta’ xi wħud mid-diffikultajiet loġistiċi assoċjati mat-twettiq ta’ inizjattiva taċ-ċittadini Ewropej. Ir-riforma li daħlet fis-seħħ fl-2020 introduċiet bidliet rigward il-ġbir tal-firem, li għandhom jagħmlu l-proċess aktar faċli. Fost titjib ieħor, il-Kummissjoni Ewropea issa toffri appoġġ għat-traduzzjoni lill-organizzaturi u tipprovdilhom sistema ċentrali għall-ġbir tal-firem. Dan jista’ jgħin lil gruppi ta’ ċittadini li m’għandhomx aċċess għal riżorsi finanzjarji jew loġistiċi enormi.

Kif tista’ tara, id-demokrazija parteċipattiva qed tiffaċċja sfidi kemm fil-livell nazzjonali kif ukoll f’dak tal-UE. Nittama li bit-tqabbil taż-żewġ mekkaniżmi dan jgħinna ntejbu l-parteċipazzjoni taċ-ċittadini fil-proċess demokratiku.