Het EBI nieuw leven inblazen — de follow-up van succesvolle initiatieven verbeteren

Nu de nieuwe verordening over het Europees burgerinitiatief op 1 januari 2020 in werking treedt, is het van cruciaal belang dat de Europese en nationale instellingen alles in het werk stellen om de herlancering van dit EU-participatie-instrument tot een succes te maken. In het onlangs gepubliceerde document „zes ideeën voor het verjongen van de Europese democratie” pleitten mijn collega’s en ik voor een grotere betrokkenheid van zowel het Europees Parlement als de nationale parlementen bij het Europees burgerinitiatief, met name bij de follow-up van succesvolle initiatieven. Vind hier het volledige artikel.

Momenteel bestaat de follow-up van succesvolle initiatieven voornamelijk uit twee evenementen: de Commissie nodigt de organisatoren van een particuliere vergadering uit om van gedachten te wisselen over het initiatief en de doelstellingen ervan, en het Europees Parlement organiseert een openbare hoorzitting die organisatoren in staat stelt hun initiatief publiekelijk te presenteren en een discussie aan te gaan met EU-beleidsmakers.

De nieuwe verordening verlengt de termijn waarbinnen de Commissie burgerinitiatieven die met succes de nodige handtekeningen hebben verzameld, moet onderzoeken van drie tot zes maanden. Hierdoor worden de mogelijkheden voor raadpleging, discussie en bewustmaking aanzienlijk vergroot voordat de Commissie het „laatste woord” geeft over het al dan niet voldoen aan de eisen van de burgers.

Hoewel deze langere onderzoeksperiode het potentieel heeft om organisatoren en medestanders van initiatieven meer te laten horen en serieus te nemen in hun initiatief — een voorwaarde voor een succesvol participatie-instrument — is de grote vraag of van deze mogelijkheid gebruik wordt gemaakt. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle betrokken EU- en nationale instellingen.

De Europese Commissie kan de onderzoeksperiode van 6 maanden correct benutten door zowel gerichte als openbare raadplegingen over het onderwerp van het initiatief te houden. Daarnaast zou het de organisatie van een panel van willekeurig geselecteerde EU-burgers kunnen vergemakkelijken om de doelstellingen van het initiatief te evalueren en de Commissie een aanbeveling te doen over de follow-up. Dit stelt de Commissie in staat na te gaan of de doelstellingen van het initiatief breder worden ondersteund door een dwarsdoorsnede van de samenleving.

De rol van het Europees Parlement bij de follow-up is even belangrijk. Naast de openbare hoorzitting heeft het Parlement onlangs zijn Reglement gewijzigd om ervoor te zorgen dat toekomstige succesvolle initiatieven in de plenaire vergadering worden besproken. Dit is een zeer welkome stap, maar het is belangrijk dat elk debat wordt afgesloten met een resolutie van de plenaire vergadering. Zo kunnen burgers precies weten waar hun gekozen vertegenwoordigers over het onderwerp van het initiatief staan en kunnen zij het besluit van de Commissie mede onderbouwen.

Tot slot moeten we ook een grotere betrokkenheid van de lidstaten zien. Naast het Europees Parlement zou het zeer nuttig zijn als de nationale parlementen ook in hun eigen kamers debatteren en stemmen over succesvolle initiatieven. Dit zou niet alleen het grensoverschrijdende debat over het initiatief bevorderen, maar ook druk uitoefenen op de regeringen van de lidstaten — die vertegenwoordigd zijn in de andere EU-wetgever, de Raad — om ervoor te zorgen dat succesvolle initiatieven de politieke aandacht krijgen die zij verdienen.